माळरान उजाड, मेंढरांवर संक्रांत

‘चाकूर तालुक्यातील चापोली गाव. माळरान पार भकास पडलंय. आतापासूनच मेंढरांना चारायची पंचायत झालीया. पुढं शिवारात प्यायला पाणीबी भेटायची पंचायत व्हणार हाय. २०१६ मध्ये व्याजानं पैसे उचलून १०० शेळ्या इकत घेतल्या होत्या. पुढचे आठ महिने त्यांना काय खाऊ घालू... दावणीला उपाशी मरायलेले कसं बघू वाटंल... म्हणून आता मला माझ्याजवळील मेंढरं फुकापदरी इकल्याशिवाय कायबी पर्याय न्हाय. आमासनी शेतजमीन कायबी न्हाय. आमचं पोटच शेळ्यामेंढ्यावर चालतंय. पण निसर्गानं आमच्या पोटावरच पाय दिलाय...’ अशी व्यथा मांडताना येथील तुळशीराम काचे यांनी दुष्काळाची दाहकता दाखवून दिली.

‘आज इथं तर उद्या तिथं, परपंच सारा पाठीवर, बाळूमामाची मेंढरं निघाली, बाळूमामाची मेंढरं...’  हे लोकप्रिय गीत गुणगुणत धनगर समाजबांधव दऱ्याखोऱ्यांत आपली मेंढरं चारत दिवस घालवतात. शेतजमीन नसल्याने हे समाजबांधव मुख्यतः शेळ्या-मेंढ्यांचे संगोपन करतात. मात्र यावर्षी परिसरात अत्यल्प पाऊस पडल्याने पावसाळ्यातच माळरान भकास झाले आहे. त्यामुळे मेंढपाळांवर मोठे संकट ओढवले आहे. दिगंबर काचे सांगतात, ‘२०१५ च्या वेळी दुष्काळ पडला तवा मी माझ्याजवळील ९० पैकी ६० शेळ्या-मेंढ्या विकल्या होत्या. त्यावर्षी मला मोठा तोटा झाला होता. नंतर पुढच्या वर्षी व्याजानं पैसे उचलत ५० शेळ्या-मेंढ्या विकत घेतल्या. आता पुन्हा यावर्षी दुष्काळ पडलाय. आता पुन्हा तीच वेळ आमच्यावर आली आहे. या दुष्काळाने आमचे कंबरडेच मोडले आहे.’

शेळ्या-मेंढ्यावरच आमचं पोट आहे. मागच्या दुष्काळाने आम्हाला आर्थिक फटका बसला होता. त्यातून सावरतो न सावरतो, तोच यंदाचा दुष्काळ समोर उभा ठाकला आहे. काही दिवसांनी लेकरांसारखी पोसलेली मेंढरं विकल्याशिवाय आम्हाला पर्याय नाही.
- अंकुश काचे, चापोली