नांदेड : हिवाळा सुरू झाला. त्यामुळे सर्वांनीच व्यायाम, योगा, योग्य आहाराकडे लक्ष द्यायला सुरवात केलीच असेल. फीट राहण्यासाठी जसे व्यायाम, प्राणायाम, योगा आवश्यक आहे, तसेच उत्तम आहारही योगशास्त्राने बंधनकारक केलेला आहे. याच आहाराला ‘योगिक आहार’ असे संबोधले जाते.
जन्मानंतर प्राणवायू प्रमाणेच, जी गोष्ट आपल्या जगण्याचा ऊर्जास्त्रोत बनते ती म्हणजे अन्न. अन्न जर आपल्या जगण्याचे चैतन्य आणि आत्मबल बनत असेल तर ते चांगले आणि पौष्टिक असले पाहिजे. योगिक आहार म्हणजे पूर्णतः मांसाहारविरहित अन्न होय. सात्विक आहारात शेतकऱ्याने आत्मीयतेने उत्पादन केलेले पीक, (ज्याला सेंद्रिय प्रकारे घेतलेले अन्नधान्य असे म्हणणे संयुक्तिक ठरेल) तसेच नैसर्गिकरित्या पिकविलेल्या फळांचा समावेश असणे आवश्यक आहे. हल्ली कीटकनाशके आणि रसायनांचा भरपूर वापर पीकपद्धतीत होतो. या स्थितीत सात्विक अन्न आणि पिकांची कल्पना ही कल्पनाच ठरत आहे. मात्र अन्नप्रक्रिया किंवा शिजवताना फळे आणि पिकांमधील रासायनिक घटकांची मात्रा अगदी नगण्य करणे गरजेचे आहे. यासाठी भाजी निवडणे, साफ करण्यापूर्वी तिचे गरम पाण्यात निर्जंतुकीकरण करून घेणे गरजेचे झाले आहे.
सात्विक आहाराचे फायदे
शरीराला आवश्यक असणाऱ्या सर्वप्रकारच्या अन्नद्रव्यांचा यथायोग्य समावेश असलेला आहार घेतल्याने शरीराबरोबरच मन, शक्ती, बुद्धीचा विकास होतो. जीवनातील संयम, शांत आणि आंतरिक सामंजस्य, ताळमेळ घालणे; तसेच विचारकौशल्ये विकसित होण्यासाठी सात्विक आहाराचा फायदा होतो. शरीरस्वास्थ्यासाठी हा आहार उपयुक्त असून ऊर्जाही अधिक प्रमाणात मिळते. कच्च्या पालेभाज्या, मोड आलेली कच्ची कडधान्ये यांचाही समावेश या आहारात असल्याने दात, हिरड्यांना फायदा होतो.
योगिक आहारात काय खावे
योगिक आहारात हे टाळावे
सात्विक आहाराचे सहा घटक
आयुर्वेदात सांगितल्यानुसार ‘आयू’, ‘सत्त्व’, ‘आरोग्य’, ‘बल’, ‘सुख’ आणि ‘प्रित’ हे सहा घटक सात्विक आहारात असते. योगिक आहार घ्या, असे योगशास्त्र सांगते ते फक्त निरोगी, सशक्त तसेच दीर्घायू जगण्यासाठी. त्यामुळे आपल्या आहाराचे किमान चिंतन करा. पण दररोज थोडा थोडा बदल करा. तुमचे आयुष्य आणि दैनंदिन जगणे कसे आनंदी होते ते तुम्हीच पहा.
- डॉ. रंजना पाटील (आहारतज्ज्ञ)
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.