वाकलेल्या पायाची टोक असलेल्या सरड्याच्या नवीन प्रजातीचा शोध; बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीचे संशोधन

मुंबई  : बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीचे संशोधकांच्या पथकाने सिरटोडॅक्टिलस अरुणाचलिनस नावाची नवीन सरड्याची प्रजाती शोधली आहे. ही अरुणाचल प्रदेशमधील वाकलेली-पायाची टोक असलेली नवीन प्रजाती असून ही प्रजाती डाफला आणि मिश्मी टेकड्यांमध्ये पसरलेली आहे. 179 मीटर ते 1400 मीटर पर्यंतच्या उंच भागात आढळते. नवीन प्रजाती ज्या प्रदेशात सापडली त्या अरुणाचल प्रदेशाचे नाव देण्यात आले.

25 जून ते 5 ऑगस्ट 2019 दरम्यान हर्पेटोलॉजिकल मोहिमेद्वारे अरुणाचल प्रदेशातून वर्णण केलेली ही चौथी सरपटणारे प्राण्यांची प्रजाती (तीन साप आणि एक गॅको) असून  बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीचे नेतृत्वात हर्षल भोसले , बेंगळुरू येथील 
राष्ट्रीय जैविक विज्ञान केंद्राच्या झीशान ए. मिर्झा यांच्या टीमचा समावेश आहे. त्यात बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीचे मंदार सावंत, पुण्याचे पुष्कर फणसाळकर, पुणे येथील आबासाहेब गरवारे कॉलेजचे गौरंग गावंडे आणि वीर नर्मद दक्षिण गुजरात विद्यापीठातील हर्षिल पटेल यांचा समावेश आहे. 

याबाबत बोलतांना झीशान यांनी सांगितले की, या शोधामुळे या प्रदेशात पुढील हर्पेटोलॉजिकल तपासणीची गरज अधोरेखित होते. “माझ्या कॉलेजचे दिवस असल्याने मला अरुणाचल प्रदेशात नेहमी फिल्ड ट्रिपला जावेसे वाटत होते. आम्ही पाहिलेल्या प्रत्येक प्रजाती यापूर्वी कधीच पाहिल्या नव्हत्या. एक नवीन साप , सरडा किंवा पाल शोधणे नेहमीच अवघड असते. आम्ही तीन नवीन प्रजातींचे वर्णन करण्यात यशस्वी झालो आहोत. आम्ही सर्व संशोधन कार्याचे दस्तऐवजीकरण करण्यात लॉकडाउनचा प्रभावीपणे वापर केला असे ही त्यांनी पुढे सांगितले."

मुंबई, ठाणे, पालघर, रायगड परिसरातील बातम्यांसाठी क्लिक करा

अशी शक्यता आहे की समर्पित फील्डवर्कसह अतिरिक्त प्रजाती शोधल्या जातील. या वंशाच्या बहुतेक प्रजातींचे संशोधन आणि वितरण कमी प्रमाणात होते. अरुणाचल प्रदेश हे हर्पेटोलॉजिकल विविधतेसाठी आणि विशेषत: क्रिटोडाक्टिलस या जातीच्या बाबतीत ईशान्य भारतातील सर्वात कमी अन्वेषण केलेल्या राज्यांपैकी एक आहे असल्याचे हर्षल भोसले म्हणाले. 

नव्याने संशोधन करण्यात आलेले हे गिकोस काटेकोरपणे निशाचर आहेत आणि ते सामान्यत: खडकाळ आणि आजूबाजूच्या क्षेत्ररचना भागांदरम्यान आढळतात. या गटाचे बहुतेक प्राण्यांचे एकमेकांशी साधर्म्य आहे. म्हणूनच प्रजाती विभक्त करण्यासाठी बारकाईने पाहणे आवश्यक होते, त्यामुळे बर्‍याच घटनांमध्ये ओळख पटविण्यासाठी आवश्यक असलेल्या डीएनए क्रमांकाची तुलना केल्याचे ही भोसले म्हणाले.

तेव्हापासून ही टीम संबंधित प्रजातींसह गेकोच्या प्रजातीच्या मॉर्फोलॉजी आणि डीएनएची तुलना करण्याचे काम करीत आहे. भवन्स कॉलेज (मुंबई) चे विद्यार्थी फैन्स अन्सारी त्यावेळी  आपल्या मास्टर शोध प्रबंधात होते, त्यांनी शोध प्रबंधाच्या प्रशिक्षणाचा भाग म्हणून नवीन सरड्याच्या मॉर्फोलॉजीशी संबंधित प्रजातींशी तुलना करण्यास मदत केली. हर्षल आणि उर्वरित टीम ने विश्लेषणास सहाय्य केले. सरड्याचे वर्णन करणारा शोध प्रबंध आंतरराष्ट्रीय पीअर-रिव्ह्यूड जर्नल इव्होल्यूशनरी सिस्टमॅटिक्सच्या अंकात प्रकाशित झाला आहे.

Discovery of new species of lizard Research by the Bombay Natural History Society