‘दो दीवाने शहरमे...आशियांना ढुंढते हैं...!’

विष्णू सोनवणे ः सकाळ वृत्तसेवा
मुंबई, ता. १५ : पालिकेने विकास आराखड्यात परवडणारी घरे उभारण्याचा संकल्प सोडला होता. सुधारित प्रारूप विकास आराखड्यात सहा लाख ५० हजार घरे निर्माण केली जाणार असल्याचे नमूद होते. पण हे उद्दिष्ट गाठण्यात अपयश आल्याने परवडणाऱ्या घरांसाठी परवड सुरू असून, घरांच्या भरमसाट किमतीमुळे ‘दो दीवाने शहर में...आशियाना ढूंढते हैं’ अशी अवस्था मुंबईकरांची आहे.
राज्य शासनाच्या म्हाडा आणि एसआरएसारख्या संस्थांवर परवडणारी घरे निर्माण करण्याची जबाबदारी आहे. आवश्यक असलेली घरांची संख्या पाहता, त्यासाठी मुंबई महापालिका महत्त्वाची भूमिका बजावू शकेल. त्यामुळे विकास आराखड्यात मिठागरांच्या जमिनी, मनोरंजन व पर्यटन क्षेत्रात आणि ना-विकास क्षेत्राच्या जमिनींवर तसेच मुंबई पोर्ट ट्रस्टच्या जमिनीवर परवडणारी घरे योजना राबविली जाऊ शकते, असे विकास आराखड्यात नमूद आहे. सुधारित प्रारूप विकास आराखड्याच्या प्रस्तावानुसार सार्वजनिक मोकळ्या जागा क्रीडांगणे, बागा, विश्राम उ‌द्यान व सांस्कृतिक जागा म्हणून वापरल्या जातील. यातील ३५ टक्के जागा क्रीडांगणासाठी, ३५ टक्के जागा बागांसाठी, २० टक्के जागा उ‌द्यानासाठी आणि १० टक्के सांस्कृतिक जागा म्हणून वापरली जाईल, असेही म्हटले आहे. पण त्याची अंमलबजावणी झाली नसल्याने स्वस्त घरांचे स्वप्न सत्यात उतरणे अशक्य आहे.
---------------
आराखड्यातील महत्त्वाच्या तरतुदी
- अत्यल्प उत्पन्न, अल्प उत्पन्न आणि मध्यम उत्पन्न गट यांसाठी गृहनिर्माण करण्यावर भर आहे. २०२२ पर्यंत मुंबई महानगर प्रदेशात १० लाख एक हजार दशलक्ष घरे निर्माण करण्याचे गृहनिर्माण धोरणाचे ध्येय आहे. यापैकी ७ लाख ९० हजार घरे ही २०२२ पर्यंत मुंबईत बांधण्यात येणार होती.
- ना-विकास क्षेत्र भूमी, पर्यटन विकास क्षेत्र भूमी, मिठागरे आणि मुंबई पोर्ट ट्रस्ट भूमी असे आहे. या चार भूभागां‌द्वारे परवडणाऱ्या घरांसाठी फार मोठे योगदान मिळू शकेल, असे विकास आराखड्यात गृहीत धरण्यात आले आहे.
------------------
घरांची गरज असणारी कुटुंबे - सहा लाख ५० हजार
परवडणाऱ्या घरांच्या शोधात असलेली कुटुंबे - १० लाख
---------------------------
परवडणाऱ्या घरांसाठी योजना
योजना संस्था घरबांधणीचे लक्ष
झोपडपट्टी पुनर्विकास एसआरए एक लाख
उपकरप्राप्त इमारत विकास मालक, वहिवाटदार गृहनिर्माण संस्था ५० लाख
सहकारी गृहनिर्माण संस्था सहकारी गृहनिर्माण संस्था ७५ लाख
म्हाडा म्हाडा ५० लाख
खुला बाजार विकसक २५ लाख
मुंबई पोर्ट ट्रस्ट मुंबई पोर्ट ट्रस्ट २५ लाख
आरक्षित भूखंड मालक विकसक २५ लाख
----------------------------------------------------------------------------
परवडणाऱ्या गृहनिर्माण योजनेसाठी जमीन
जमिनीचा प्रकार क्षेत्र (हेक्टर)
ना-विकास क्षेत्र २,१००
निवासी आणि पर्यटन विकास क्षेत्र १,१००
मिठागरे १३०
----------------------------------------------------
गृहनिर्माणाबाबतची सरकारची धोरणे चुकीची आहेत. गृहनिर्माण धोरणे बदलली पाहिजेत. विकास आराखड्यात लोकसंख्येच्या तुलनेत परवडणाऱ्या घरांच्या मागणीत तफावत आहे. ती पूर्ण करता आलेली नाही. त्यामुळे नवीन धोरण लोकाभिमुख असले पाहिजे.
- चंद्रशेखर प्रभू, ज्येष्ठ वास्तुविशारद