तळ्यात भात झोडण्यासाठी पारंपरिक पद्धतीला पसंती

तळ्यात भात झोडण्यासाठी पारंपरिक पद्धतीला पसंती
लाकडी भाळीवर आजही शेतकऱ्यांचा विश्वास
तळा, ता. १६ (बातमीदार) ः विज्ञान व यंत्रयुगात शेतीच्या पद्धतींमध्ये मोठे बदल झाले असले तरी रायगड जिल्ह्यातील तळा तालुक्यात आजही काही गावांमध्ये पारंपरिक लाकडी भाळीवर भात झोडण्याची जुनी प्रथा कायम आहे. आधुनिक यंत्रांऐवजी पारंपरिक साधनांचा वापर करून भात झोडण्याची ही पद्धत ग्रामीण जीवनातील संस्कृती आणि श्रमसंस्कृतीचे प्रतीक बनली आहे.
भाळी म्हणजे लाकडापासून तयार केलेले एक खास साधन. यात भाताचे भारे आपटून त्यावरील कवच (कुस) वेगळे केले जाते. या प्रक्रियेला “भारे झोडणे” असे म्हटले जाते. गावातील काही वयोवृद्ध शेतकऱ्यांना ही पद्धत अधिक सोयीस्कर वाटते. कारण यात जास्त वाकावे लागत नाही आणि कमरेवर ताण येत नाही. शिवाय भात पटकन झटकून स्वच्छ होतो, त्यामुळे भाळीवर झोडलेला भात अधिक शुद्ध व स्वच्छ मिळतो. या पारंपरिक प्रक्रियेत अनेक जण सामील होतात. काही मंडळी भारे झोडतात, तर काही जण पेंढे बांधण्याचे काम करतात. ही एकत्रित कष्टाची पण सोपी व सुलभ पद्धत आहे. भाळीवर झोडलेला भात पुन्हा काठीने झोडण्याची गरज नसते, हे तिचे आणखी एक वैशिष्ट्य.
...................
निसर्ग देवतांचा सन्मान
मळणी पूर्ण झाल्यावर आजही गावांमध्ये देवांना हाक देण्याची जुनी प्रथा पाळली जाते. सारे शेतकरी ‘आयंडे’ (मळणीचे साधन) घेऊन उभे राहतात आणि पंचतत्त्वांना, गावच्या देवीदेवतांना बारा महिन्यांची मेहनत, एक दिवसाचे मागणे... भात दे देवा भात!” ही हाक देऊन केवळ श्रमाचा सन्मान नाही, तर निसर्ग, देवता आणि श्रमसंस्कृतीप्रती कृतज्ञता व्‍यक्‍त करतात. या पारंपरिक पद्धतीतून ग्रामीण संस्कृतीचे मूळ आजही घट्ट रुजलेले दिसून येते. आधुनिक साधनांची साथ मिळूनही लाकडी भाळीवरील भात झोडण्याची प्रथा जपली जाणे हे गावकुसातील मातीशी असलेले नाते अधोरेखित करते.