शरिराच्‍या प्रत्‍येक भागात क्षयाचा संसर्ग

शरीराच्‍या प्रत्‍येक भागात क्षयाचा संसर्ग
टीबी बदलतोय चेहरा; २० टक्‍के फुप्फुसाबाहेरील प्रकारची नोंद
सकाळ वृत्तसेवा
मुंबई, ता. ३ : क्षयरोग आता फक्त फुप्फुसाचा आजार नाही; शरीराच्या जवळपास प्रत्येक भागात आता क्षयरोगाचा संसर्ग पसरत असल्याचे तज्ज्ञ सांगतात. फक्त दात, केस आणि नखे वगळता हा संसर्ग आता मेंदू, हाडे, मूत्रपिंड, त्वचा, लसिका ग्रंथी आणि पुनरुत्पादक अवयवांपर्यंत पोहोचला आहे. त्‍यामुळे आता क्षयरोग प्राणघातक ठरत असून, कोणत्याही स्पष्ट लक्षणांशिवाय रुग्‍णाचे शरीर अधिक कमजोर बनत आहे.
देशभरात ८० टक्के क्षयरोगाचे रुग्ण फुप्फुसातील क्षयरोगाचे असतात, तर २० टक्के रुग्ण फुप्फुसाबाहेरील क्षयरोगाने ग्रस्त असतात. तज्ज्ञांच्या मते, लक्षणांचे गोंधळात टाकणारे स्वरूप, आक्रमक न होणारी चाचणी प्रक्रिया आणि लवकर निदान न होणे यामुळे अनेकदा क्षयरोगाचे निदान होण्यास विलंब होतो, ज्यामुळे उपचार आणखी कठीण होतात.
गेल्या आठवड्यात मुंबई येथे झालेल्या दोन दिवसांच्या राष्ट्रीय परिषदेत, वरिष्ठ फुप्फुसरोगतज्ज्ञ डॉ. अनिल कुमार सिंघल यांनी सांगितले की, फुप्फुसीय क्षयरोग शोधण्यात महत्त्वपूर्ण तांत्रिक आणि वैद्यकीय प्रगती झाली असली तरी, फुप्फुसीय क्षयरोगाच्या व्यतिरिक्त इतर अवयवांना होणाऱ्या टीबीचे (ईपटीबी) निदान आणि व्यवस्थापन हे एक कठीण आणि गुंतागुंतीचे आव्हान आहे. त्यांनी स्पष्ट केले की, ईपीटीबी शरीरातील कोणत्याही प्रणालीवर, मेंदूपासून हाडांपर्यंत परिणाम करू शकते. कधीकधी, त्याची लक्षणे इतकी विशिष्ट नसतात की डॉक्टरांनाही त्याचे निदान करण्यास संघर्ष करावा लागतो.

उपचार गुंतागुंतीचे-
तज्‍ज्ञांचा विश्वास आहे की, फुप्फुसीय क्षयरोगावरील उपचार अत्यंत गुंतागुंतीचे आहेत, कारण त्याचा औषधांचा प्रतिसाद फुप्फुसीय क्षयरोगापेक्षा वेगळा आहे. बऱ्याच प्रकरणांमध्ये, संसर्ग अनेक अवयवांमध्ये पसरतो, ज्यामुळे कायमचे अपंगत्व किंवा अवयव गमावण्याचा धोका वाढतो. रुग्णांमध्ये लक्षणे अस्पष्ट असणे आणि औषधांचे योग्य पालन न करणे हे त्यावर नियंत्रण मिळविण्यातील सर्वात मोठे अडथळे आहेत.

कायमस्वरूपी आणि गुंतागुंतीचे उपचार
तज्ज्ञांचा असा विश्वास आहे की, ईपीटीबीसाठी उपचार कायमस्वरूपी नाही, तर अत्यंत गुंतागुंतीचेदेखील आहेत, कारण या क्षयरोगात औषधांचा प्रतिसाद फुप्फुसांना होणाऱ्या क्षयरोगापेक्षा वेगळा आहे. बऱ्याचदा संसर्ग अनेक अवयवांमध्ये पसरतो, ज्यामुळे कायमचे अपंगत्व किंवा अवयव गमावण्याचा धोका वाढतो. रुग्णांमध्ये लक्षणे अस्पष्ट असणे आणि औषध न घेणे हे यावर नियंत्रण मिळविण्यातील सर्वात मोठे अडथळे आहेत.