भिवंडीतील यंत्रमाग कामगार गोदामाकडे

‘भिस्सी’ (खाणावळ) व्यवसायावर मोठे संकट
भिवंडीतील यंत्रमाग कामगार गोदामांकडे; खाणावळीच्या खर्चात वाढ
भिवंडी, ता. २ (बातमीदार) : भिवंडीची ओळख असलेल्या यंत्रमाग उद्योगातील कामगार सततची मंदी आणि कामाच्या ताणामुळे गेल्या काही वर्षांपासून गोदामांमध्ये रोजगारासाठी वळू लागले आहेत. याचा परिणाम केवळ यंत्रमाग मालकांवरच नव्हे, तर वर्षानुवर्षे उत्तर भारतीय कामगारांना दोन वेळचे जेवण पुरवणाऱ्या ‘भिस्सी’ (खाणावळ) चालकांवरही झाला आहे.
भिवंडीत उत्तर प्रदेश आणि बिहारमधून मोठ्या संख्येने कामगार यंत्रमाग उद्योगात येत होते; मात्र पॉवरलूम उद्योग मंदीतून जात असल्याने आणि आधुनिक यंत्रमाग न स्वीकारल्याने, यंत्रमाग मालकांनी एकाच कामगाराला आठ ते १० यंत्रमाग चालवण्यास भाग पाडले. सततच्या कामाचा ताण, थकवणारे काम आणि उत्पन्न अस्थिर असल्याने, अनिवासी कामगारांना यंत्रमाग कारखान्याऐवजी गोदामांमध्ये काम करणे अधिक सोयीचे वाटू लागले आहे. या बदलामुळे खाणावळींमध्ये जेवणारे कामगार ३० टक्क्यांपर्यंत कमी झाले आहेत, ज्यामुळे भिस्सी मालकांच्या उत्पन्नात मोठी घट झाली आहे.
२०२२ मध्ये १५ दिवसांच्या जेवणाचा खर्च प्रति व्यक्ती एक हजार होता, तो आता जीवनावश्यक वस्तूंच्या दरवाढीमुळे १,२०० रुपयांपर्यंत वाढला आहे.
भिस्सी व्यवसाय पूर्णपणे उधारीवर चालतो. कामगार पैसे न देता गावी निघून जातात किंवा गोदामात नोकरीला लागतात. त्यामुळे खाणावळ मालकांचा आर्थिक भार वाढतो. शहरात अनेक हॉटेल मालकांनी कमी किमतीची थाळी सुरू केल्याने कामगार तिकडे वळले आहेत.

अनिश्चित भविष्य
भिस्सी मालकांची भेट घेऊन माहिती घेतली असता त्यांनी सांगितले, की व्यवसायातील अनिश्चिततेमुळे आम्ही सध्या चिंतातुर आहोत. नोटाबंदी, जीएसटी, वीजदर वाढ आणि कोविड-१९ लॉकडाऊनचा फटका बसलेल्या या व्यवसायातील कामगार पुन्हा यंत्रमाग उद्योगात येण्याची शाश्वतीही वाटत नाही. नसल्याने भिस्सी चालकांचे भविष्य अनिश्चित बनले आहे. गोदामात कामगार गेल्याने यंत्रमाग कारखान्यातील कामगार कमी झाले आहेत. परिणामी भिस्सीमध्ये जेवणारेदेखील कमी झाले.