कोल्‍हापूर : स्वस्त पाकिटांची ग्राहकांना भुरळ

कोल्‍हापूर : स्वस्तात ‘मस्त’म्हणून भारतीय गरम मसाले, ड्रायफ्रूटस्‌ रस्त्याशेजारी विक्री करताना दिसतात. हे मसाले खरेच स्वस्त झाले का, हा प्रश्‍न निर्माण होतो. खरेतर दहा वर्षांत मसाल्यांचे प्रतिकिलो दर १८० ते २४०० रुपये किलोपर्यंत गेले. मिरी, तमालपत्रीसारखे काही मसाले जसे महाराष्ट्रातून येतात तशाच पद्धतीने केरळ, तामिळनाडू, कर्नाटक, आंध्रप्रदेश, उत्तर भारत, दक्षिण आशिया, मध्यपूर्व देश, आखाती देशातून मसाले येतात. मसाला हा जंगल, शेतीतून मार्केटपर्यंत येतो, तेव्हा ‘कॉस्टिंग’वाढते. ते महाग होतात; मात्र अलीकडे कोल्हापूर शहरात अन्‌ आत येणाऱ्या मुख्य रस्त्यांशेजारी काही लोक मसाले, ड्रायफ्रूटस्‌ची विक्री करताना दिसतात. त्यांच्याकडून मसाल्याची पाकीट स्वस्त मिळतात. जो ग्राहक असे मसाले घेतात, ते अनेकदा फसले जातात.

वरून हा मसाला खराखुरा वाटतो; पण मसाल्याच्या आतमध्ये नेमका भेसळीचा कोणता घटक वापरला जातो, हे समजत नाही. यासाठीची शोध घेणारी यंत्रणा शासनाकडे आहे; मात्र तिथंपर्यंत कोणी पोहोचत नाही. काही कंपन्यांचे ब्रॅंडस्‌ वापरून घरात किंवा शेडस्‌मध्ये मसाला तयार केले जातात. पंख्याखाली किंवा उन्हात वाळवून तिथेच ब्रॅंडेड पॅकिंगसारखी हुबेहूब पॅकिंग केली जातात. अशा पॅकिंगमधील मसाला हा २० ते २५ रुपयांनी स्वस्त विकला जातो. अशी बोगस मसाले तयार करणारी यंत्रणा महाराष्ट्रात आहे, तशीच बाहेरील राज्यातही आहे. तेथून असे मसाले विक्रीसाठी छोट्या शहरात, तालुकास्तरावरील आठवडी बाजारात येतात.

सणासुदीला अधिक मागणी

कोणत्याही सणाला मसाल्यांची मागणी अधिक असते तेव्हा अशी यंत्रणा कार्यरत होते. अशी पॅकेटस्‌ घेऊन रस्त्याशेजारी, मंडईत, आठवडी बाजारात ती वितरित केली जातात. विशेषत: कोल्हापूर परिसरात नोव्हेंबर ते मे अखेरपर्यंत प्रत्येक घरात चटणी तयार केली जाते. तेव्हा चटणीसाठी भारतीय गरम मसाल्यांचा अधिक वापर होतो. तेव्हा मंडईत मसाले विक्रीसाठी काही विक्रते दिसतात. त्यांच्याकडून असे मसाले कमी भावात घेतले जातात. या मसाल्यात भेसळ झालेली दिसत नाही. वास, चव, रंग खऱ्याखुऱ्या मसाल्यासारखी असते; पण जेव्हा हा मसाला चटणीत किंवा जेवणात वापरला जातो, तेव्हा चवीत बदल होतो. काही मसाले खूप वर्षांचे असतात. असे जुने मसाले नव्या मसाल्यात टाकूनही विक्री केली जाते.

खराखुरा मसाला शोधणार कोण?

मसाला स्वस्त आहे म्हणून तो विकत घेतला जातो; पण अशा मसाल्यात अनेकदा भेसळीचे पदार्थ वापरून विक्री केली जाते. मसाला जसा हा मॉल्स्‌, सुपरस्टोअर्स, किराणा दुकानात विकला जातो, तशाच पद्धतीने तो रस्त्याशेजारी बसूनही विक्री होते. अशा मसाल्यात भेसळीचे कोणते घटक असतात? स्वस्त म्हणून ते कसे विकले जातात? मसाले कुठून येतात? मसाल्यातील घातक घटकांमुळे शरीरावर नेमका कोणता परिणाम होतो, याचा घेतलेला हा वेध.