Career Guidance : फॉरेन्सिक अकाउंटिंग म्हणजे काय? या क्षेत्रात नोकऱ्यांच्या नवीन संधी?

अपूर्वा जोशीफॉरेन्सिक अकाउंटिंग म्हणजे कोर्टासमोर असलेल्या अथवा जायची शक्यता असलेल्या आर्थिक पुराव्यांचे विश्लेषण. कर्मचाऱ्यांनी केलेल्या गैरव्यवहारांपासून ते ताळेबंदातील हेराफेरीपर्यंत सर्व प्रकारच्या आर्थिक गैरव्यवहारांची तपासणी करायला आज गरज पडते ती प्रमाणित फॉरेन्सिक लेखापरीक्षकांची. .आर्थिक गुन्हेगार फसवणुकीची एकही संधी सोडत नाही, आणि त्याचा फटका वित्तीय संस्थांना बसत असतो. जगभरातील वित्तीय संस्था आर्थिक गुन्हेगारांच्या वाढत्या सुळसुळाटामुळे त्रासलेल्या आहेत, त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे शोधण्यासाठी भारताकडे अपेक्षेने बघत आहेत. यामुळे भारतातील वित्तीय संस्थांमध्ये प्रमाणित फॉरेन्सिक अकाउंटंट्सची (न्यायवैद्यक लेखापरीक्षकांची) मागणी वाढायला लागली. या वित्तीय संस्थांमध्ये सनदी लेखापाल (सीए) आणि कंपनी सचिव (सीएस) अशा व्यावसायिकांचा समावेश होतो..वर्ष २०१३मध्ये भारताच्या कंपनी कायद्यात महत्त्वपूर्ण बदल झाले. अनेक नवीन तरतुदी या कायद्यात आल्या आणि कंपनी कायद्याने कात टाकली. खासगी कंपनीच्या सचिवांची कामे कमी करायची तरतूद या कायद्यात आली आणि त्याचेच पडसाद दिल्ली, अहमदाबाद आदी ठिकाणी उमटले. कंपनी सचिव रस्त्यावर उतरले, आंदोलने झाली. कंपनी सचिवांनी आपली नाराजी जाहीरपणे व्यक्त केली. सनदी लेखापालांवरची जबाबदारी प्रचंड वाढली.नवीन कायद्याचा तरतुदींवर सनदी लेखापाल आणि कंपनी सचिव जरी नाराज झाले असले तरी ‘कंपनी कायदा २०१३’ आल्याचा सर्वात जास्त आनंद झाला तो प्रमाणित फॉरेन्सिक लेखापरीक्षकांना. नवीन कंपनी कायद्याच्या ४४७व्या कलमात प्रथमच कंपनी गैरव्यवहाराची व्याख्या केली गेली आहे. .त्यानंतरच आर्थिक गैरव्यवहारांच्या विरोधात एक नवीन पर्व चालू झाले. कॉर्पोरेट जगतामधल्या या बदलाने सर्वच कंपन्यांना या गोष्टीची पूर्ण जाणीव झाली आहे, की आता आर्थिक गैरव्यवहार झाले तर संचालक, स्वतंत्र संचालक आणि लेखापरीक्षक या सर्वांनाच त्याचा त्रास सहन करावा लागणार आहे.नवीन कायदा आल्यावर जशा कंपन्या या नवीन प्रश्नाशी लढण्यासाठी सरसावायला लागल्या तसे त्यांना जाणवले, की या आर्थिक गैरव्यवहारांच्या लढाईत लढणाऱ्या शिलेदारांची रसद खूपच कमी आहे. त्यामुळेच सर्टिफाईड फॉरेन्सिक अकाउंटिंग प्रोफेशनल्सची मागणी वाढली आहे. आजमितीला आपल्याकडे फॉरेन्सिक अकाउंटंट्स केवळ काही लाखांत आहेत..फॉरेन्सिक अकाउंटिंग म्हणजे काय?फॉरेन्सिक अकाउंटिंग म्हणजे कोर्टासमोर असलेल्या अथवा जायची शक्यता असलेल्या आर्थिक पुराव्यांचे विश्लेषण. कर्मचाऱ्यांनी केलेल्या गैरव्यवहारांपासून ते ताळेबंदातील हेराफेरीपर्यंत सर्व प्रकारच्या आर्थिक गैरव्यवहारांची तपासणी करायला आज गरज पडते ती प्रमाणित फॉरेन्सिक लेखापरीक्षकांची. .फॉरेन्सिक अकाउंटिंग प्रोफेशनल्सचे कार्यफॉरेन्सिक अकाउंटिंग असाइनमेंटमधील मुख्य काम आर्थिक गुन्हे शोधून काढणे हे आहे. त्यामुळेच फॉरेन्सिक अकाउंटंट आर्थिक गुन्हे शोधून काढणारे गुप्तहेर म्हणून ओळखले जातात. फॉरेन्सिक अकाउंटंट फसव्या योजनेचे तपशील उघड करण्यासाठी त्यांची तपासकौशल्ये वापरतात. यामध्ये आर्थिक नोंदींची सखोल तपासणी करणे, व्यवहारांचे विश्लेषण करणे आणि निधीचा प्रवाह शोधून काढणे यांचा समावेश होतो.प्रगत डेटा विश्लेषण तंत्रांचा वापर करून आणि आर्थिक तपासात त्यांच्या कौशल्याचा फायदा घेऊन फॉरेन्सिक अकाउंटंट ही कोडी सोडवू शकतात. फसवणुकीसाठी जबाबदार असलेल्या व्यक्तींना ओळखू शकतात..नवीन कायद्यामध्ये गैरव्यवहार करणाऱ्या कंपनीच्या संचालकाला आणि लेखापरीक्षकाला मोठा दंड आणि सोबत तुरुंगवासाची तरतूद असल्याने सर्व सनदी लेखापाल मंडळींमध्ये धास्तीचे वातावरण आहे. ‘सत्यम’सारख्या प्रकरणात लेखापरीक्षण करणाऱ्या फर्मने आपली जबाबदारी झटकून टाकली होती आणि आळ केवळ दोन भागीदारांवर आला होता. पण आता नवीन कायद्याप्रमाणे फर्म्सची जबाबदारी वाढली आहे. केवळ हेच नाही, तर आर्थिक गैरव्यवहार कोणत्या स्तरावर होऊ शकतात आणि त्याचा दंड किती असावा याची माहिती देणाऱ्या अनेक तरतुदी नवीन कायद्यात आहेत..सनदी लेखापाल व न्याय्य मत देण्याचे काम करतो, तर फॉरेन्सिक अकाउंटंट आर्थिक घोटाळा कसा झाला आहे यावर मत देण्याचे काम करतो. फॉरेन्सिक अकाउंटंट आकड्यांच्या पुढे जातो व लेखापरीक्षणाच्या कक्षेबाहेरील बाबींचा शोध घेतो. फॉरेन्सिक अकाउंटिंगमध्ये हिशेबाचे दंडक व धोरणे यांवर कमी भर असतो; परंतु वित्तीय गैरव्यवहारांची कुठलीही शक्यता पडताळून ती उघड करण्याकडे संपूर्ण जोर असतो.जगातील आर्थिक घडामोडींमुळे आणि आर्थिक संस्थांच्या वाढत्या फसवणुकीमुळे, येत्या काही दिवसात भारतात सर्टिफाईड फॉरेन्सिक अकाउंटिंग प्रोफेशनल्सची मागणी अनेक पटींनी वाढायची शक्यता आहे..या विषयावर शास्त्रशुद्ध पद्धतीने प्रशिक्षण देणारी इंडिया फॉरेन्सिक्स ही संस्था आहे. इथे उपलब्ध असलेल्या सर्टिफाईड फॉरेन्सिक अकाउंटिंग प्रोफेशनल या अभ्यासक्रमात कंपनी कायद्यातील बदललेल्या तरतुदींचा समावेश आहे. कलम ४४७ आणि कलम ७(५) यांविषयी या अभ्यासक्रमात तपशीलवार माहिती आहे. व्यावसायिक अभ्यासक्रमाचे एक्स्टेन्शन म्हणता येईल असा हा अभ्यासक्रमाचा पर्याय आहे. हा अभ्यासक्रम पूर्ण करण्यासाठी फायनान्स क्षेत्रात तीन वर्षांचा अनुभव असणे आवश्यक आहे..भारतातील आर्थिक गैरव्यवहार, भांडवली बाजारातील गैरव्यवहार यावर भाष्य करणारा सर्टिफाईड फॉरेन्सिक अकाउंटिंग प्रोफेशनल हा अभ्यासक्रम असल्याने कित्येक मोठ्या कंपन्यांचे संचालक, कार्यकारी संचालक आणि लेखापरीक्षक कंपनी कायद्याच्या जाचक तरतुदींवर मात करण्यासाठी कंपनीच्या व्यवहारासंबंधित अनेक गोष्टींवर सर्टिफाईड फॉरेन्सिक अकाउंटिंग प्रोफेशनल्सकडून मत मागण्याची शक्यता आहे. कंपनीच्या व्यवस्थापनाने गैरव्यवहार केलेले असताना त्याचा आळ लेखापरीक्षकावर येऊ नये यासाठीही अनेक मोठ्या लेखापरीक्षक फर्म प्रमाणित फॉरेन्सिक लेखापरीक्षकांना नोकरीच्या संधी देण्याची शक्यता आहे..आर्थिक गुन्ह्यांचे जागतिक स्वरूप बघता बाहेरच्या देशात घडणाऱ्या गुन्ह्यांची प्रकरणे बरीच सारखी असतात. गुन्हेगारांच्या उद्दिष्टातही साम्य असते. त्यामुळे दुसऱ्या देशांतही काम करता येईल असे हे क्षेत्र आहे. इंडिया फॉरेन्सिक्स संस्थेने केलेल्या, सुमारे पन्नासहून जास्त कंपन्यांतील पाचशेहून अधिक सभासदांनी भाग घेतलेल्या पाहणीनुसार, सर्टिफाईड फॉरेन्सिक अकाउंटिंग प्रोफेशनलचा सरासरी पगार अन्य पदवीधरांपेक्षा किमान २० टक्के अधिक असतो. यावरूनच लक्षात येते, की हे क्षेत्र केवळ उपयुक्त आणि वेगळेच नाही, तर आर्थिक स्थैर्याच्या दृष्टीनेही फायदेशीर आहे. आता कायद्यानेच सांगितलेले असल्याने फॉरेन्सिक अकाउंटिंगचे क्षेत्र विस्तारत जाणार आहे, हे निश्चित!(अपूर्वा जोशी सर्टिफाइड अँटी-मनी लाँडरिंग विषयात तज्ज्ञ आणि सर्टिफाइड फॉरेन्सिक अकाऊन्टंट आहेत.)---------------------.Multidimensional: बहुक्षमतावान ही संकल्पना नेमकी काय? आताच्या काळात ती कशी आवश्यक आहे? .ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Career Guidance : फॉरेन्सिक अकाउंटिंग म्हणजे काय? या क्षेत्रात नोकऱ्यांच्या नवीन संधी?

Related Stories