Physiotherapy: स्ट्रोक येऊन गेल्यानंतर फिजिओथेरपी किती उपयोगी ठरते?

डॉ. सुकन्या दांडेकरस्ट्रोक ही एक जीवन बदलणारी घटना आहे. स्ट्रोकमुळे गंभीर शारीरिक आणि भावनिक आव्हाने उद्भवतात. तरीही अशा कठीण प्रसंगातदेखील फिजिओथेरपिस्टच्या मार्गदर्शनाने बरे होण्याची अाशा असते. स्ट्रोक येऊन गेलेल्या व्यक्तींवर नवनवीन तंत्रांद्वारे वैयक्तिक उपचार करून त्यांना स्वावलंबी करता येऊ शकते..हल्ली मधुमेह, हृदयविकार, बीपी यांसारखे आजार आता कमी वयातच उद्भवतात. अलीकडच्या काही वर्षांत २५ ते ४०-४५ या ‘यंग अडल्ट’ म्हटल्या जाणाऱ्या वयोगटातल्या व्यक्तींमध्ये तर स्ट्रोक येण्याचे प्रमाणही वाढल्याचे दिसून येत आहे. त्यामागे अनेक कारणे आहेत. अयोग्य आहार, व्यायामाचा अभाव आणि धूम्रपान/मद्यपान करणे यासारख्या जीवनशैलीच्या निवडीमुळे धोका वाढू शकतो. याव्यतिरिक्त, उच्च रक्तदाब, मधुमेह आणि लठ्ठपणा यांसारखे विकारही या आजाराला हातभार लावतात. शिवाय, चिंता आणि नैराश्य यांसारख्या तणाव आणि मानसिक आरोग्याच्या समस्या स्ट्रोक येण्यामागे कारणीभूत ठरू शकतात. म्हणूनच या वयोगटातील व्यक्तींनी स्ट्रोकचा धोका कमी करण्यासाठी एकुणात स्वतःच्या आरोग्याला प्राधान्य देणे, निरोगी जीवनशैली जोपासणे महत्त्वाचे आहे.स्ट्रोक ही एक जीवन बदलणारी घटना आहे. स्ट्रोकमुळे गंभीर शारीरिक आणि भावनिक आव्हाने उद्भवतात. तरीही अशा कठीण प्रसंगातदेखील फिजिओथेरपिस्टच्या मार्गदर्शनाने बरे होण्याची अाशा असते. स्ट्रोक येऊन गेलेल्या व्यक्तींवर नवनवीन तंत्रांद्वारे वैयक्तिक उपचार करून त्यांना स्वावलंबी करता येऊ शकते. ही काही उदाहरणे पाहा - .एका ४५ वर्षीय महिलेला हायकिंग आणि बागकाम फार आवडायचे. पण स्ट्रोकमुळे त्यांच्या आयुष्याला अनपेक्षित वळण आले. स्ट्रोक आल्यानंतर त्यांच्या शरीराच्या उजव्या बाजूला अर्धांगवायू झाला. कपडे घालणे किंवा चहा करणे यांसारखी साधी कामेसुद्धा कठीण होऊन बसली. स्ट्रोक रिहॅबिलिटेशनमधल्या स्पेशलाइज्ड फिजिओथेरपी क्लिनिकमध्ये आल्यावर मात्र त्यांना मार्ग सापडला. तज्ज्ञ फिजिओथेरपिस्टने त्यांची नीट तपासणी केली आणि हालचाली पूर्ववत करण्यासाठी उपचारांची योजना आखली. हालचाली सुधारण्यासाठी आणि कमकुवत स्नायूंना बळकट करण्यासाठी व्यायाम सुरू केले. स्ट्रेचिंग, मॅन्युअल थेरपी आणि इलेक्ट्रिकल स्टिम्युलेशन यांसह विविध तंत्रांचा वापर सुरू केला. हळूहळू हालचाली सुधारू लागल्या आणि रोजची कामे करताना येणारे अडथळे दूर होऊ लागले. हालचाली करताना ज्या काही मर्यादा येत होत्या, त्यांवर मात करण्यासाठी त्या कॉम्पेन्सेटरी स्ट्रॅटेजी शिकल्या. सातत्याने सराव करून आधी वॉकर आणि नंतर वॉकिंग स्टिकच्या आधाराने थोडे थोडे चालण्याची आणि दैनंदिन कामे करण्याची क्षमता पुन्हा आत्मसात केली.फिजिओथेरपिस्टने या महिलेची केवळ शारीरिक क्षमता वाढवली नाही, तर त्यांना भावनिक आधारही दिला, पाठिंबा दिला. अशा पाठिंब्याचा खूप फायदा होतो. फिजिओथेरपिस्टने त्यांच्या चिंता लक्षपूर्वक ऐकल्या, आणि आश्वासन व प्रेरणा दिली. त्यामुळेच ती महिला हा आव्हानात्मक प्रवास करू शकली आणि स्वावलंबी झाली. .एका ३५ वर्षीय शिक्षकाची स्ट्रोक येण्याआधी अतिशय ॲक्टिव्ह जीवनशैली होती. त्यांना गोल्फिंग, सायकलिंग आणि समाजसेवा करायची आवड. त्यांना तीव्र स्ट्रोक येऊन डाव्या बाजूला अर्धांगवायू झाला. स्ट्रोकनंतर त्यांनाही असंख्य शारीरिक आणि भावनिक आव्हानांना सामोरे जावे लागले. स्वत:चे स्वतः कपडे घालणेसुद्धा अशक्य वाटू लागले आणि त्यांना त्यांच्या नवीन वास्तवाशी जुळवून घेण्यासाठी संघर्ष करावा लागला. आपले स्वावलंबी जीवन परत मिळवण्याचा निर्धार करून त्यांनी पुनर्वसन कार्यक्रमात नावनोंदणी केली. फिजिओथेरपिस्टने कॉम्प्लिकेशन्स समजून घेऊन ट्रीटमेंट प्लॅन तयार केला. त्यांना फिजिओथेरपीचे व्यायाम शिकवले आणि काही उपकरणांद्वारे त्यांचा तोल, ताकद आणि लवचिकता यावर काम सुरू केले. त्यांच्या मेंदूला पुन्हा प्रशिक्षण देण्यासाठी मिरर थेरपी आणि कन्स्ट्रेंट इंड्युस्ड थेरपी यांसारख्या तंत्रांचा वापर केला. सुरुवातीला अडचणी आल्या पण फिजिओथेरपिस्टच्या प्रोत्साहनाने त्यांनी हळूहळू प्रगती केली, आणि अर्धांगवायू झालेल्या त्यांच्या अवयवांची हालचाल परत सुरू झाली. फिजिओथेरपिस्टने दिलेल्या मानसिक आधाराच्या अन् विश्वासाच्या जोरावर त्यांनी गमावलेला आत्मविश्वास परत मिळवला. .कॅन्सरवर काम करणारी राष्ट्रीय संस्था कोणती? ती भारतात नेमकी कुठे? जाणून घ्या .सदतीस वर्षांची दोन मुलांची आई; व्यग्र आणि परिपूर्ण जीवन जगत असताना तिला अनपेक्षितपणे मोठा झटका आला. एका रात्रीत तिचे जग उलटेपालटे झाले. स्ट्रोकमुळे तिची उजवी बाजू अशक्त झाली. बोलण्यात आणि गिळण्यात अडचण येऊ लागली. खुर्चीवरून उठून उभे राहणे किंवा संवाद साधणेसुद्धा अवघड झाले. तिची ताकद, समन्वय आणि तोल सुधारण्यासाठी फिजिओथेरपीच्या सौम्य व्यायामांनी सुरुवात करण्यात आली. तिची कार्यात्मक क्षमता वाढविण्यासाठी फिजिओथेरपिस्टने हायड्रोथेरपी आणि प्रोप्रिओसेप्टिव्ह न्यूरोमस्क्युलर फॅसिलिटेशनसह (पीएनएफ) अनेक तंत्रांचा वापर केला. तिचा हा प्रवास त्रासदायक असूनही, अडथळ्यांवर मात करून स्वावलंबी होण्याच्या निर्धारावर ती ठाम राहिली. फिजिओथेरपिस्टच्या अतुलनीय पाठिंब्यामुळे आणि मार्गदर्शनामुळे तिने लक्षणीय प्रगती केली. हळूहळू दैनंदिन कामे तर जमलीच, त्याशिवाय तिच्या नोकरीतही पूर्णवेळ काम करण्यासाठी ती सक्षम झाली.या प्रत्येक व्यक्तीच्या बाबतीत स्ट्रोक पुनर्वसनात फिजिओथेरपीची महत्त्वपूर्ण भूमिका स्पष्ट होते. वैयक्तिक उपचार योजना, नवनवीन तंत्रे आणि अर्थातच रुग्णाची इच्छाशक्ती महत्त्वाची ठरते. हा प्रवास आव्हानात्मक असला, तरी तज्ज्ञ फिजिओथेरपरिस्टचे मार्गदर्शन आणि आधार हा प्रवास काहीसा सोपा करतो. स्ट्रोक येऊन गेल्यानंतर उद्भवणाऱ्या अडथळ्यांवर मात करण्यासाठी, स्वावलंबी होण्यासाठी आणि कार्यक्षम होण्यासाठी फिजिओथेरपिस्ट मदत करू शकतात.-------------------.Legal Will : इच्छापत्राच्या अंमलबजावणीसाठी व्यवस्थापक नेमणे बंधनकाराक आहे का? .ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Physiotherapy: स्ट्रोक येऊन गेल्यानंतर फिजिओथेरपी किती उपयोगी ठरते?

डॉ. सुकन्या दांडेकर

Related Stories