पुणे - पुण्यातील आघारकर संशोधन संस्थेच्या (एआरआई) वतीने महाराष्ट्र आणि गोव्यातील सह्याद्रीच्या प्रदेशनिष्ठ वनस्पतींचा नुकताच अभ्यास करण्यात आला आहे. यातून असे स्पष्ट झाले आहे की या सर्व वनस्पतींच्या संवर्धन आराखड्यात जंगलांच्या व्यतिरिक्त पठाराना देखील संरक्षण देणे महत्वाचे आहेत. प्रदेशनिष्ठ वनस्पती ह्या पर्यावरणात महत्वाच्या घटक आहेत. तसेच पश्चिम घाटातील जैवविविधतेला जोपासण्यासाठी या स्थानिक प्रजातींच्या वनस्पतींना महत्व देण्याची मोठी गरज आहे.
आघारकर मधील डॉ. मंदार दातार आणि डॉ. रितेशकुमार चौधरी, भूषण शिगवण अबोली कुलकर्णी आणि स्मृती विजयन या वैज्ञानिकांनी केलेल्या या संशोधानपत्राला 'फायटोटॅक्सा' या आंतरराष्ट्रीय जर्नलमध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहे. या अभ्यासात चार 'मोनोस्पेसिफिक' (विशेष) प्रजातींसह तेथील 181 स्थानिक प्रदेशनिष्ठ वनस्पतींच्या जातींची यादी तयार करण्यात आली आहे. तसेच यातील बहुतांश वनस्पतींची आश्रयस्थाने पठारे आणि उभे कडे असतात असे लक्षात आले आहे. त्यामुळे या वनस्पतींच्या संवर्धन योजनेत त्यांचे महत्त्व वाढते.
पुण्याच्या बातम्या वाचण्यासाठी येथे ► क्लिक करा
डॉ. मंदार दातार म्हणाले, "जागतिक वनस्पतींच्या नकाशावर उठून दिसण्यासाठी येण्यासाठी सह्याद्रीमधील वनस्पतींचे 'आययूसीएन'च्या धोक्याच्या स्थितीचे मूल्यांकन प्राधान्याने पूर्ण करणे आवश्यक आहे. तसेच या प्रकाशित करण्यात आलेल्या डेटाचा उत्तर पश्चिम घाटाच्या संवर्धन नियोजनासाठी आणि प्रभावी संवर्धन पर्यायांसाठी योग्यरीत्या केला जाऊ शकतो."
"या अभ्यासा दरम्यान असे आढळून आले की येथील बहुतांश स्थानिक प्रजाती या 'थेरोफाइट्स' आहेत. म्हणजेच हे वनस्पती पावसाळ्या दरम्यान आपले जीवनचक्र थोड्याच कालावधीत पूर्ण करतात. या अभ्यासा मागचा हेतू हा पठारावर आश्रयीत असलेल्या वनस्पतींचे संवर्धन करणे असून नागरिकांमध्ये पठारांबाबत जनजागृती निर्माण करणे असा आहे. जर एक प्रकारच्या प्रजातीचे वनस्पती लुप्त झाल्यावर त्या वनस्पतीवर अवलंबून असलेल्या 30 प्रकारचे कीटक सुद्धा लुप्त होऊ शकतात. त्यामुळे जैवविविधतेच्या चक्रामध्ये याचा परिणाम दिसतो."
- डॉ. रितेश कुमार चौधरी, वैज्ञानिक - एआरआई
उत्तरी पश्चिम घाटात औषधी वनस्पतींचा स्थानिक प्रजाती
पश्चिम घाट हा जागतिक जैवविविधतेतील भागांमधून एक आहे. संपूर्ण पश्चिम घाटाच्या उत्तरी भागातील जैवविविधता ही त्याच्या दक्षिण आणि मध्य भागांपेक्षा वेगळी आहे. एआरआईच्या वतीने करण्यात आलेल्या अभ्यासानुसार असे सुचविण्यात आले की उत्तर पश्चिमी घाट हा 'सेरोपेजिया' (खरचुडी), 'ग्लायफोक्लोआ' (कोकणच्या पठारावर वाढणारे गवत), 'दिपकाडी' आणि 'एरिओकोलॉन' (गेंद) सारख्या विशिष्ट औषधी वनस्पतींमध्ये स्थानिक प्रजातींच्या वेगवान विविधतेचा भाग आहे.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.