लोकसहभागातून ‘तिकोना’ संवर्धन

वडगाव मावळ - वडगाव येथील गडभटकंती दुर्गसंवर्धन संस्था व पुण्यातील शिवदुर्ग संवर्धन संस्था गेल्या दहा वर्षांपासून मावळ तालुक्‍यातील तिकोना किल्ल्यावर विकासाची छोटी-मोठी कामे करत आहे. कोणत्याही सरकारी मदतीशिवाय केवळ लोकसहभागातून गडाचा संपूर्ण कायापालट करण्याचा ध्यास या संस्थांनी घेतला आहे.

या दोन्ही संस्थांच्या वतीने गडावर कायमस्वरूपी दोन गडपालांची नियुक्ती करण्यात आली आहे. मावळ्यांच्या वेशात राहणारे हे गडपाल गडावर येणाऱ्या प्रत्येक पर्यटकाचे गूळ-पाणी देऊन स्वागत करतात. संस्थेचे पदाधिकारी, गडपाल व पर्यटकांच्या मदतीने वर्षभर दुर्गसंवर्धनाचे काम करतात. गडावर स्वच्छता राखली जात असून, पर्यटकांनाही तसे आवाहन केले जाते.

गडावरील प्रत्येक वास्तूजवळ त्याबाबतची माहिती देणारे फलक लावण्यात आले आहेत. पर्यटकांना बसण्यासाठी ठिकठिकाणी बाकड्यांची व पिण्याच्या पाण्याची व्यवस्था; तसेच प्राथमिक उपचारासाठी प्रथमोपचार पेटी व स्ट्रेचरचीही व्यवस्था करण्यात आली आहे. पुरातत्त्व खात्याची परवानगी घेऊन दुरवस्था व पडझड झालेल्या वास्तूंच्या दुरुस्तीचे कामही हाती घेण्यात आले आहे. त्यात प्रामुख्याने गडावरील वाटा व पायऱ्यांचा समावेश आहे. 

या संस्थांनी स्वखर्चाने गडाच्या दरीतून विद्युत व्यवस्था केली आहे. सुरवातीला बांधकामासाठी लागणारे साहित्य पदाधिकाऱ्यांनी वाहून नेले. नंतर सुमारे चार लाख रुपये खर्चून मालवाहतुकीसाठी रोपवे उभारण्यात आला. गडमाथ्यावर श्री वितंडेश्‍वराचे मंदिर असून, त्याची मोठ्या प्रमाणावर पडझड झाली होती. शिवशंभू प्रतिष्ठान व धर्मवीर शंभुराजे प्रतिष्ठानच्या सहकार्याने या मंदिराचा जीर्णोद्धार करण्यात आला आहे. गडाच्या वास्तूला धोका पोचवणारी झाडे-झुडपे वेळच्या वेळी काढली जातात. वृक्ष लागवड व संवर्धनाचे कामही केले केले असून, मोठ्या प्रमाणावर देशी झाडांची लागवड केली आहे. त्याच्या संवर्धनासाठी दोन हजार लिटर पाण्याच्या टाक्‍या, विद्युत मोटार व जलवाहिन्यांची व्यवस्था करण्यात आली आहे. 

गडाच्या पायथ्याला असलेल्या गावातील शाळेतील गरजू विद्यार्थ्यांना शालेय साहित्याचे वाटप, दुर्गम व आदिवासी भागातील शाळांना संगणक व ब्लॅंकेट वाटपाचा उपक्रमही या संस्थांनी राबवला आहे. गडावर येणाऱ्या पर्यटकांचे अभिप्राय घेऊन त्याप्रमाणे विविध सुधारणांची कामे केली जात आहेत.

पायऱ्यांचे रविवारी उद्‌घाटन
लोकवर्गणीतून सुमारे आठ लाख रुपये खर्चून व मोठ्या कष्टातून बालेकिल्ल्याकडे जाणाऱ्या पायऱ्यांची दुरुस्ती करण्यात आली आहे. त्या आता पूर्ववत झाल्या आहेत. या कामाचे उद्‌घाटन शिवप्रेमींच्या उपस्थितीत येत्या रविवारी (ता. १७) करण्यात येणार आहे.