लेडी बर्ड बीटल ठरतोय शेतीसाठी वरदान

काटेवाडी, ता. १९ : खरीप हंगामात शेतकऱ्यांना किडींच्या प्रादुर्भावापासून वाचवण्यासाठी लेडी बर्ड बीटल हा छोटा कीटक प्रभावी ठरत आहे. मावा, तुडतुडे आणि पांढरी माशी यांसारख्या हानिकारक किडींना खाऊन हा कीटक पिकांचे संरक्षण करतो, रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर कमी करतो आणि शाश्वत शेतीला चालना देतो.
खरीप हंगामात शेतकऱ्यांना मावा, तुडतुडे आणि पांढरी माशी यांसारख्या किडींचा सामना करावा लागतो. यावर उपाय म्हणून लेडी बर्ड बीटल हा छोटा, रंगीबेरंगी कीटक शेतकऱ्यांचा नैसर्गिक मित्र ठरत आहे. हा कीटक हानिकारक किडी आणि त्यांची अंडी खाऊन कापूस, वांगी, मिरची आणि टोमॅटो यांसारख्या पिकांचे रक्षण करतो. एका दिवसात शेकडो मावा खाण्याची क्षमता असलेला हा कीटक शेतकऱ्यांचा खर्च कमी करतो आणि पर्यावरणपूरक शेतीला प्रोत्साहन देतो.

लेडी बर्ड बीटलचे प्रकार
लेडी बर्ड बीटलच्या जगभरात सुमारे ६००० प्रजाती आढळतात, तर भारतात १००-१५० प्रजाती आहेत. यापैकी सात- ठिपके हार्लेक्विन आणि दोन-ठिपके (Adalia bipunctata) या प्रजाती शेतात आढळतात. सात-ठिपके लेडी बर्ड लाल रंगावर सात काळे ठिपके असलेली माव्यावर प्रभावी आहे. हार्लेक्विन प्रजाती रंग आणि ठिपक्यांमध्ये विविधता दाखवते आणि ती मावा, तुडतुडे यांच्यासह इतर किडींची अंडी खाते. दोन- ठिपके प्रजाती लहान असून, माव्यावर नियंत्रण ठेवते. काही प्रजाती, जसे की मेक्सिकन बीन बीटल, पिकांचे नुकसान करतात, परंतु बहुतांश प्रजाती शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त आहेत.

नैसर्गिक नियंत्रण आणि संरक्षण
लेडी बर्ड बीटल शेतात नैसर्गिकपणे आढळते. विशेषतः जिथे किडींचा प्रादुर्भाव जास्त असतो. पावसाळी वातावरणात किडींची संख्या वाढते, तेव्हा या कीटकाचा प्रसारही वाढतो. मात्र, रासायनिक कीटकनाशकांच्या अतिवापरामुळे त्यांची संख्या कमी होऊ शकते. रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर कमी करून शेतात फुलझाडे आणि जंगली गवत ठेवल्यास लेडी बर्ड बीटलसाठी नैसर्गिक अधिवास तयार होतो. यामुळे त्यांची संख्या वाढते आणि पिकांचे नुकसान टाळले जाते.

शेतकऱ्यांसाठी उपाययोजना
शेतात लेडी बर्ड बीटलची संख्या कमी असल्यास, कृषी विज्ञान केंद्रे आणि स्थानिक कृषी विभाग यांच्याकडून या कीटकांचे संगोपन करून शेतात सोडता येते. शेतकऱ्यांनी किडींच्या प्रकारानुसार योग्य प्रजाती निवडावी. सकाळी किंवा संध्याकाळी ही कीटक शेतात सोडावेत, ज्यामुळे ती चांगली स्थिरावतात. यासाठी स्थानिक कृषी केंद्रांशी संपर्क साधावा.

आर्थिक आणि पर्यावरणीय फायदे
लेडी बर्ड बीटलचा वापर केल्याने रासायनिक कीटकनाशकांचा खर्च वाचतो आणि जमिनीची सुपीकता टिकून राहते. एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा भाग म्हणून हा कीटक पिकांचे नुकसान कमी करतो आणि उत्पादन वाढवतो. यामुळे शेतकऱ्यांचा नफा वाढतो आणि शाश्वत शेतीला चालना मिळते.