एकात्मिक कीड व्यवस्थापन किफायतशीर

काटेवाडी, ता. २३ : किडीची अवस्था तिचा प्रादुर्भाव आदी गोष्टींचा अभ्यास करून या किडीचे व्यवस्थापन करणे गरजेचे असते. बहुतांश वेळा शेतकरी किडीच्या प्रारंभीच्या अवस्थेमध्येच अतितीव्र विषारी असणारी रासायनिक औषधे फवारतो. त्यामुळे सहाजिकच शेतकऱ्याचा खर्च वाढतो. त्यामुळे एकात्मिक कीड व्यवस्थापन ही पद्धत शाश्वत आणि किफायतशीर आहे. त्यामध्ये नैसर्गिक, जैविक उपायांचा अवलंब केल्यास त्याचे परिणाम देखील सकारात्मक दिसून येतात. असे बारामती तालुका उपविभागीय कृषी अधिकारी टी. के. चौधरी यांनी सांगितले.

जिल्ह्यात खरीप हंगामात शेतकऱ्यांना पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी किडींच्या नियंत्रणाचे आव्हान पुन्हा एकदा भेडसावते. मावा, फुलकिडे, पांढरी माशी आणि तुडतुडे यांसारख्या किडी पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान करतात. रासायनिक कीटकनाशकांवर अवलंबून राहिल्याने पर्यावरणाला हानी पोहोचते आणि शेतकऱ्यांचा खर्च वाढतो. यासाठी एकात्मिक कीड व्यवस्थापन उप

एकात्मिक कीड व्यवस्थापन म्हणजे काय?
एकात्मिक कीड व्यवस्थापन ही अशी पद्धत आहे, जी किडींच्या नियंत्रणासाठी जैविक, यांत्रिक, सांस्कृतिक आणि रासायनिक पद्धतींचा सुसंगत वापर करते. यामध्ये किडींच्या प्रादुर्भावाची प्रारंभिक अवस्था ओळखून त्यावर नियंत्रण मिळवणे, पर्यावरणाला हानी न पोहोचवता पिकांचे संरक्षण करणे आणि रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर कमीत कमी करणे यावर भर दिला जातो. खरीप हंगामात आर्द्रता आणि पाऊस यामुळे किडींचा प्रादुर्भाव वाढतो, त्यामुळे एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा वापर विशेष महत्त्वाचा ठरतो.

पिवळे आणि निळे चिकट सापळे; प्रभावी उपाय
एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणजे पिवळे आणि निळे चिकट सापळे. ही सापळे किडींना आकर्षित करून अडकवतात आणि त्यांची संख्या नियंत्रित करतात. पिवळे सापळे मावा, पांढरी माशी आणि तुडतुडे यांसारख्या किडींसाठी प्रभावी आहेत, तर निळे सापळे फुलकिड्यांना नियंत्रित करतात. पिकांच्या लागवडीनंतर २० ते २५ दिवसांनी प्रत्येक एकरात १० सापळे लावावेत. सापळ्यांची उंची पिकाच्या उंचीनुसार समायोजित केल्यास किडी अधिक प्रभावीपणे अडकतात. या सापळ्यांमुळे किडींची संख्या लवकर ओळखता येते आणि रासायनिक फवारणीची गरज कमी होते.

एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचे इतर उपाय
एकात्मिक कीड व्यवस्थापनामध्ये सापळ्यांबरोबरच इतर पद्धतींचाही समावेश होतो. जैविक नियंत्रणासाठी भक्षक कीटक (जसे की, लेडीबग्स) आणि परजीवी कीटकांचा वापर केला जातो. सांस्कृतिक पद्धतींमध्ये पिकांची फेरपालट, योग्य लागवड वेळ आणि शेतातील स्वच्छता यांचा समावेश होतो. यांत्रिक पद्धतींमध्ये किडींना अडकवण्यासाठी जाळ्या किंवा अडथळे वापरले जातात. रासायनिक कीटकनाशके केवळ अखेरचा पर्याय म्हणून आणि कमीत कमी वापरली जातात. या सर्व पद्धती एकत्रित वापरल्याने किडींचा प्रादुर्भाव नियंत्रित होतो आणि पर्यावरणाचे रक्षण होते.

खरीप हंगामासाठी का गरजेचे?
खरीप हंगामात पावसाळी वातावरणामुळे किडींचा प्रसार झपाट्याने होतो. पारंपरिक रासायनिक कीटकनाशकांचा अतिवापर जमिनीची सुपीकता कमी करतो आणि शेतकऱ्यांचा खर्च वाढवतो. एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा अवलंब केल्याने शेतकरी कमी खर्चात पिकांचे संरक्षण करू शकतात. पिवळ्या आणि निळ्या सापळ्यांसारख्या पद्धती शेतकऱ्यांना किडींची संख्या तपासण्यास आणि वेळीच उपाययोजना करण्यास मदत करतात. यामुळे उत्पादनात वाढ होते आणि आर्थिक नफा मिळतो.

आर्थिक आणि पर्यावरणीय फायदे
१. रासायनिक कीटकनाशकांचा खर्च कमी होतो.
२. ज्यामुळे शेतकऱ्यांचा आर्थिक भार हलका होतो.
३. पर्यावरणपूरक पद्धतींमुळे जमिनीची सुपीकता टिकून राहते
४. नैसर्गिक शत्रू कीटकांचे संरक्षण होते.
५. दीर्घकालीन फायदा मिळवून देणारी ही पद्धत शाश्वत शेतीला प्रोत्साहन देते.
६. किडींच्या प्रारंभिक अवस्थेतच त्यांच्यावर नियंत्रण मिळवता येते, नुकसान टाळता येते.