स्वायत्त महाविद्यालयांपुढे पेच

मीनाक्षी गुरव : सकाळ वृत्तसेवा
पुणे, ता. ९ : राज्यातील स्वायत्त महाविद्यालयांमध्ये चार वर्षांच्या पदवी अभ्यासक्रमातील शेवटचा टप्पा (म्हणजेच चौथे वर्ष) शैक्षणिक वर्ष २०२६-२७ पासून सुरू होणार आहे. हा टप्पा सुरू होण्याची वेळ येऊन ठेपली असतानाही राज्य सरकारकडून याबाबत स्पष्टता करणाऱ्या कोणत्याही मार्गदर्शक सूचना अद्याप न आल्याने स्वायत्त महाविद्यालये संभ्रमाच्या कचाट्यात अडकली आहे. राज्य सरकार आणि संबंधित विद्यापीठांचा चार वर्ष पदवी अभ्यासक्रमातील चौथ्या वर्षाच्या अंमलबजावणीबाबत मार्गदर्शक सूचनांचा अभ्यास अद्याप अपूर्णच आहे. त्यामुळे, चौथ्या वर्षाच्या अंमलबजावणीबाबतच्या मार्गदर्शक सूचनांसाठी स्वायत्त महाविद्यालयांना आणखी प्रतीक्षा करावी लागण्याचे चिन्ह आहे.
चार वर्ष पदवी अभ्यासक्रमात चौथ्या वर्षात ‘बॅचलर डिग्री ऑनर्स’ किंवा ‘बॅचलर डिग्री ऑनर्स विथ रिसर्च’ असे दोन पर्याय असणार आहेत. स्वायत्त महाविद्यालयांमध्ये आगामी शैक्षणिक वर्षापासून (२०२६-२७) हे पदवी अभ्यासक्रमाचे चौथे वर्ष सुरू होणार आहे. दरम्यान ‘स्वायत्तता’ असल्याने संबंधित महाविद्यालयांनी चौथ्या वर्षाचा अभ्यासक्रम करण्याची तयारी सुरू केली आहे.

काय हे स्थिती?
- राज्यात उच्च शिक्षणात राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाची (२०२०) अंमलबजावणी शैक्षणिक वर्ष २०२३-२४ पासून टप्प्या-टप्प्याने सुरू करण्यात आली
- सुरवातीला राज्यातील स्वायत्त महाविद्यालयांनी राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाच्या अंमलबजावणीस सुरवात केली, त्यानंतर शैक्षणिक वर्ष २०२४-२५ पासून संपूर्ण राज्यात हे धोरण लागू करण्यात आले - या धोरणांतर्गत सर्वांत महत्त्वाचे म्हणजे स्वायत्त महाविद्यालयांमध्ये शैक्षणिक वर्ष २०२३-२४ पासून पहिल्या टप्प्यात कला, वाणिज्य आणि विज्ञान शाखेतील पदवी आणि पदव्युत्तर अभ्यासक्रम सुरू करण्यात आले
- या अनुषंगाने राज्य सरकारच्या उच्च व तंत्र शिक्षण विभागाने राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाच्या राज्यातील अंमलबजावणीसाठी स्थापन केलेल्या सुकाणू समितीच्या शिफारशींनुसार अभ्यासक्रम आराखडा, श्रेयांक आराखडा याबाबत सुधारित मार्गदर्शक सूचना २० एप्रिल २०२३ रोजी जाहीर केल्या
- परंतु, त्यात चार वर्ष पदवी अभ्यासक्रमातील चौथे वर्ष हे नेमके कशा प्रकारे राबविण्यात यावे, याबाबत स्पष्टता करण्यात आलेली नाही

प्रवेश क्षमता निकषात हवी स्पष्टता
फर्ग्युसन महाविद्यालयाचे प्राचार्य डॉ. श्याम मुडे म्हणाले, ‘‘स्वायत्त महाविद्यालये पदवीच्या चौथ्या वर्षाचा अभ्यासक्रम तयार करत आहेत. परंतु, पदवी अभ्यासक्रमातील तीन वर्ष ही अनुदानित होती. त्यामुळे आता चौथे वर्ष हे अनुदानित असणार की, विनाअनुदानित याबाबत पुरेशी स्पष्टता अपेक्षित आहे. याशिवाय चौथ्या वर्षासाठी विद्यार्थ्यांना धोरणात नमूद केल्यानुसार दोन पर्याय उपलब्ध करून देताना अनेक महाविद्यालयांना अडचणी येणार आहेत. विद्यार्थ्यांना ‘बॅचलर डिग्री ऑनर्स विथ रिसर्च’ हा पर्याय देण्यासाठी संबंधित महाविद्यालयात संशोधन केंद्र हवेत, पुरेसे संशोधक मार्गदर्शक असणे अपेक्षित आहे. या दोन्ही पर्याय देताना विद्यार्थ्यांच्या प्रवेश क्षमतेचे निकषाची स्पष्टता अद्याप आलेली नाही.
- डॉ. श्याम मुडे, प्राचार्य, फर्ग्युसन महाविद्यालय

राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण २०२०मध्ये चार वर्ष पदवी अभ्यासक्रमाबाबत मार्गदर्शन करण्यात आले आहे. परंतु, या अभ्यासक्रमातील चौथ्या वर्षाची अंमलबजावणी कशाप्रकारे करायची, याबाबत राज्य सरकार आणि सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाने मार्गदर्शक सूचना जाहीर करणे अपेक्षित आहे. स्वायत्त महाविद्यालयांनी चौथ्या वर्षासाठी अभ्यासक्रमाची आखणी करण्यास सुरवात केली आहे. परंतु, चौथे वर्ष राबविताना पायाभूत सुविधा, प्राध्यापकांवर पडणारा अतिरिक्त ताण, चौथ्या वर्षासाठी प्राध्यापकांना तासिका तत्त्वावर नियुक्त करायचे की नियमितप्रमाणे नियुक्ती द्यायची, याबाबत मार्गदर्शक सूचना येणे आवश्यक आहे.
- डॉ. अविनाश मोहरील, प्राचार्य, सर परशुरामभाऊ महाविद्यालय

चार वर्ष पदवी अभ्यासक्रमातील चौथ्या वर्षात काय अभ्यासक्रम असावा, त्याला क्रेडिट कसे द्यायचे, याचे अभ्यास मंडळामार्फत नियोजन करण्यात येत आहे. राज्य सरकार आणि विद्यापीठाकडून अंमलबजावणीबाबत अद्याप स्पष्टता आलेली नाही. त्यामुळे, पुण्यातील स्वायत्त महाविद्यालये एकत्रित येऊन याबाबत बैठका घेऊन मार्गदर्शन घेत आहोत.
- डॉ. विलास उगले, प्राचार्य, आबासाहेब गरवारे महाविद्यालय