बनावट ‘ओआरएस’ ठरतेय जीवघेणे...

डॉ.अभिजित सफईअतिसाराच्या आजारात वरदान ठरणारे ओआरएस (ओरल रिहायड्रेशन सोल्युशन) हे त्याच्या स्पर्धेत आलेल्या बनावट औषधामुळे चर्चेचा विषय ठरलंय. हे बनावट द्रावण रुग्णांनी न घेणे आणि औषध विक्रेत्यांनी त्याची विक्री न करणे हाच त्यावरचा रामबाण उपाय असून त्यासाठी सावधतेची गरज आहे..सध्या खोकल्याच्या औषधांबद्दल सोशल मीडियावर बरीच उलट सुलट चर्चा चालू आहे. त्यावर योग्य ती कारवाई होईलच. अशाच प्रकारची चर्चा ‘ओआरएस’ संदर्भात सुरु आहे. हा विषय खोकल्याच्या औषधांएवढाच किंवा त्यापेक्षा कैक पटींनी जास्त महत्त्वाचा आहे. हा महत्त्वाचा विषय प्रत्येकाच्या निदर्शनास यावा यासाठी हा प्रयत्न. ज्याप्रमाणे खोकल्याच्या औषधात केलेली भेसळ आरोग्यासाठी धोकादायक आहे, त्याचप्रमाणे आणि त्यापेक्षा कितीतरी अधिक पटींनी बनावट ओआरएस धोकादायक आहे. त्यामुळे अतिशय गंभीर गोष्टी घडत आहेत..Premium| Cough Syrup Tragedy: देशात औषध भेसळीवर कडक अंमलबजावणी करणारी यंत्रणा कधी येणार?.‘ओ.आर.एस.’ म्हणजे ओरल रिहायड्रेशन सोल्युशन अथवा सॉल्ट्स. हे पाणी, साखर आणि मीठ यांचे विशिष्ट प्रमाणातील मिश्रण आहे जे डायरिया (अतिसार) होत असताना प्यायल्यावर अतिसार थांबतात. हे मिश्रण इतके प्रभावी आहे की त्याने अतिसारामुळे होणाऱ्या मृत्यूंचे प्रमाण ९३ टक्क्यांनी कमी होते..डॉ. शिवरंजनी संतोष यांचे सोशल मीडियावरील काही व्हायरल झालेले व्हिडीओ मी बघितले आणि या विषयाचा अभ्यास करण्याचा प्रयत्न केला. विषय नक्की काय आहे हे समजावून घेण्याचा प्रयत्न केला. माझ्या असं लक्षात आलं की वैद्यकीय आणि न्यायिकदृष्ट्या हा गुंतागुंतीचा विषय आहे. हैदराबादमधील डॉ. शिवरंजनी संतोष या एका बालरोग तज्ज्ञाच्या क्लिनिकमध्ये काही लहान बाळे अतिसारावरील उपचारासाठी यायला लागली. या लहान मुलांपैकी काही अत्यवस्थ होणाऱ्या मुलांना ‘ओआरएस’ द्रावण दिले जात होते, ज्यामुळे खरे तर अतिसार थांबायला हवा होता पण ‘ओआरएस’ दिले रे दिले की अतिसार वाढत होता..काय कारण होते? तर ही खरीखुरी ओआरएस नसून बनावट ओआरएस द्रावणे होती. डॉ. शिवरंजनी यांची निरीक्षणशक्ती विशेष आहे! त्यांनी हे शोधून काढले की ही द्रावणे एका अर्थी बनावट आहेत. एका अर्थी म्हणायचे कारण असे की तसे बघायला गेले तर कायदेशीर पळवाट म्हणून त्याला औषध कंपन्या ‘ओआरएस’म्हणतच नाहीयेत. ते त्यांना ओआरएस म्हणतायत पण आणि नाहीपण म्हणत आहेत, एकाच वेळी! या द्रावणांची नावे ओआरएसएल (एल जोडले आहे) अशी आहेत. वाचकांना या गोष्टीतील न्यायविषयक गुंतागुंतीची आणि क्लिष्टपणाची कल्पना आली असेल. खऱ्या खुऱ्या ओआरएस मध्ये साखरेचे प्रमाण असते १३.५ ग्रॅम प्रती लिटर. बनावट ‘ओआरएस’मध्ये साखरेचे प्रमाण आहे १२० ग्रॅम प्रती लिटर (म्हणजे जवळ जवळ दहा पट जास्त साखर)..मुख्य समस्या ही आहे की एक प्रकारे बनावट ‘ओआरएस’ला खरे ‘ओआरएस’ म्हणून विकणे किंवा ‘ओआरएस’सारखी नावे देऊन विकणे. वेगळ्या शब्दात सांगायचे झाले तर एका अर्थी बनावट ‘ओआरएस’ विकण्यासाठी त्याला ‘ओआरएस’ म्हणणे किंवा त्या उत्पादनाच्या नावात दिशाभूल होईल अशा पद्धतीने ‘ओआरएस’ नाव आणणे. ‘ओआरएस’ हे साखर, मीठ आणि पाण्याचे विशिष्ट प्रमाणातील मिश्रण आहे. जर हे प्रमाण योग्य ठेवले नाही तर त्याचा अतिसार थांबवण्यासाठी उपयोग होत नाही. उलट त्याचा त्रास होऊ शकतो. अतिसार वाढू शकतो आणि अतिसाराने मृत्यूदेखील होऊ शकतो. आणि तेच घडताना डॉ. शिवरंजनी यांनी बघितले. लहान मुलांचा मृत्यू होताना बघणे ही काही सोपी गोष्ट नव्हे. भले भले लोक हे बालमृत्यू बघून निराशेच्या गर्तेत जाऊ शकतात..डॉ . शिवरंजनी यांनी याबाबत एक जनहित याचिका दाखल केली. या महिन्याच्या १४ तारखेला अतिशय आनंदाची आणि दिलासा देणारी घटना घडली आणि ती म्हणजे FSSAI नावाच्या रेग्युलेटरी बॉडी ने बनावट ओआरएस वर बंदी घातली आणि एक मोठी लढाई डॉ . शिवरंजनी जिकल्या!. मात्र यापैकी एका कंपनीने दिल्ली उच्च न्यायालयात धाव घेतली आणि ‘FSSAI’ च्या या निर्णयावर स्टे आणला आहे. त्यामुळे मोठी लढाई जरी डॉ . शिवरंजनी यांनी जिकली असली तरी अजूनही धोका संपलेला नाही. या कंपन्यांचे म्हणणे असे आहे की जर ही बनावट द्रावणे लगेचच बाजारातून काढून घेतली तर आम्हाला अनेक कोटी रुपयांचा तोटा होईल. त्यामुळे जेवढी द्रावणे तयार आहेत ती विकू द्या. प्रश्न हा आहे की ही द्रावणे विकली जातील पण कशाच्या बदल्यात? ही द्रावणे जर दिशाभूल करणाऱ्या लेबल सहित विकली गेली तर त्यामुळे अनेक बालकांचा मृत्यू होऊ शकतो आणि मधुमेह असणाऱ्या व्यक्तींनाही या बनावट ओआरएस ने त्रास होऊ शकतो. त्यामुळे या दिशाभूल करणाऱ्या लेबलवर बंदी असणेच योग्य आहे..Explained: पालकांनो! 'ORS' बाबत अजूनही बाळगा सतर्कता; डॉक्टरांनी दिला इशारा- योग्य ओळखूनच मुलांना द्या!.खोकल्याच्या औषधाच्या समस्येप्रमाणे ही एक फार मोठी समस्या निर्माण होऊ शकते. कारण ओआरएस हे खोकल्याच्या औषधासारखे सहजगत्या उपलब्ध असते. डॉक्टरसुद्धा हे वेळोवेळी लिहून देतच असतात आणि जर बनावट ओआरएस असेल तर त्याचे साईड इफेक्ट ही होऊ शकतात. ‘ओआरएस’ मुळे आजपर्यंत अनेक लक्ष मुलांचे प्राण वाचले आहेत आणि शोकांतिका ही की चुकीच्या लेबलमुळे हे बनावट द्रावण लहान मुलांच्या जिवावर उठले आहे. सुशिक्षित आणि लेबल नीट वाचणाऱ्याना देखील समजायला अवघड असा हा मुद्दा असल्यामुळे ओआरएस असे नाव बघितले की हे खरेच ओआरएस आहे असे वाटून ते पालक आपल्या मुलांना देत आहेत आणि त्यामुळे अतिसार असलेल्या अनेक बालकांचे आरोग्य खराब होत आहे आणि ही बंदी न घातल्यास होत राहील. त्यामुळे डॉक्टरांनी या गोष्टीकडे लक्ष द्यावे ही कळकळीची विनंती. त्यांनी रुग्णांना ‘ओआरएस’ कसे घरी बनवता येईल याची माहिती द्यावी. आणि ‘ओआरएस’चे प्रिस्क्रिशन लिहून दिल्यास बनावट ‘ओआरएस’ कसे ओळखावे याबद्दल रुग्णांना मार्गदर्शन करावे. औषधविक्रेत्यांनी अतिशय काळजीपूर्वक ‘ओआरएस’ द्यावे. त्यांनी चुकीची द्रावणे ‘ओआरएस’च्या नावाखाली विकू नयेत. लोकांना याबद्दल जागृत करणे अतिशय गरजेचे आहे..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates, मराठी ताज्या बातम्या, मराठी ब्रेकिंग न्यूज, मराठी ताज्या घडामोडी. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

बनावट ‘ओआरएस’ ठरतेय जीवघेणे...

Related Stories