#MokaleVha : ताणतणावांचे नियोजन

सकाळ  दिवसेंदिवस कॉर्पोरेट क्षेत्रातील ताणतणाव गंभीर स्वरूप धारण करत आहेत. सकाळी लवकर जायचं, रात्री उशिरापर्यंत थांबायचं, डेडलाइन्स पुढे जाण्यासाठीची जीवघेणी धडपड आणि त्यासाठी प्रसंगी तब्येतीची आणि निकोप नात्यांमधली हेळसांड हे विलक्षण दुष्टचक्र आहे. हे आवश्‍यक म्हणायचं की अपरिहार्य, हा गंभीर प्रश्न झालाय. यात कोवळे तरुण भरडले जातायत. सुजय, माझ्या मित्राचा मुलगा. देखणा, हुशार. कॉम्प्युटर इंजिनिअर. त्याची पत्नी अर्पिता गोड, सालस मुलगी. तीही कॉम्प्युटर इंजिनिअर. सुजय आणि अर्पिता एक हसतमुख, खेळकर जोडपं. दोघेही आय.टी. कंपन्यांमध्ये हिंजवडीला काम करणारे. वर्षभरापूर्वीच लग्न झालेलं. ते दोघं मला भेटायला आले. सुजय विलक्षण थकलेला, निरुत्साही दिसत होता. अर्पिताही विलक्षण थकल्यासारखी वाटत होती. मी नीट न्याहाळत होतो. काहीतरी घडलं होतं हे निश्‍चित. शेवटी अर्पिताने कोंडी फोडली. ‘‘सर, सध्या आम्हाला दोघांनाही प्रचंड अस्वस्थ वाटतंय. ताण खूप वाढलाय.

बातम्या ऐकण्यासाठी डाऊनलोड करा ई-सकाळचे ऍप

ऑफिसमधला आणि आमच्या दोघांच्या रिलेशनमधलाही. याची सारखी चिडचिड सुरू असते. कधी कधी आठ आठ दिवस अबोला असतो. एकदम घटस्फोटाची भाषा करतो.’’ मध्येच सुजय चिडून बोलला, ‘‘अर्पिता, हे अती होतंय. सगळ्या चुका माझ्या नाहीत. तुझा अहंकार, आयुष्य जगण्याच्या चुकीच्या कल्पनाही सगळ्याला कारणीभूत आहेत.’’ माझ्या लक्षात आलं, दोघेही विलक्षण अस्वस्थ आहेत. त्यामुळे त्यांना आपण काय बोलतोय याचं भान नाही. त्याची कारणं दोघांशी स्वतंत्रपणे तसंच नंतर एकत्र बोलून जाणून घायला हवीत. मी दोघांनाही शांत केलं. या परिस्थितीतून निश्‍चित मार्ग काढून देण्याचं आश्वासन दिलं. मी दोघांनाही आधीपासून ओळखत होतो; आणि म्हणूनच माहीत होतं, की दोघंही कुठल्यातरी विचित्र परिस्थितीत सापडले आहेत म्हणून हा गुंता निर्माण झालाय. त्याचबरोबर दोघंही निश्‍चितपणे अस्वस्थतेच्या आजाराचे (Anxiety Neurosis) बळी ठरलेले दिसत होते आणि नैराश्‍याच्याही. 

दोघांमधला संवाद संपल्यासारखाच आहे. जेव्हा जेव्हा एकजण पुढाकार घेतो, त्यात साध्या गप्पांमधूनसुद्धा भांडणंच होतात. मूळचे आनंदी स्वभाव चिडचिडे झालेत. शारीरिक व मानसिक थकव्यामुळे लैंगिक संबंध जवळजवळ नाहीतच. कधी जवळ आलेच तर त्यात एकसुरीपणा जाणवतो. शनिवार, रविवार सुट्टी असते. पण पूर्वी दोघंही एकत्रितपणे नियोजन करून निवांतपणा उपभोगायचे, तो आनंद संपलाय. एकमेकाची उणीदुणी काढण्यातच वेळ जातो. सुरुवातीपासून भरपूर कमाई असल्यामुळे सुट्टीच्या दिवशी अवास्तव खर्च करण्याची सवय लागली आहे. माझी कमाई, तुझी कमाई, माझी ऑफिसमधली पोझिशन, तुझी पोझिशन यातून असूयेची सुरुवात झालीय. त्यात दोघांचाही अहंकार खतपाणी घालतोय. मुख्य म्हणजे ऑफिसमधील, करिअरमधील ताणतणाव चोवीस तास दोघांना वेढून राहिला होता आणि त्यात दोघांच्याही स्वस्थतेला ग्रहण लागलं होतं. या सगळ्यात त्यांचं स्वत:शी आणि एकमेकांशी असलेलं निकोप नातं होरपळत होतं.

काही महिन्यात योग्य उपचारांनंतर सुजय आणि अर्पिता या सगळ्या अस्वस्थतेतून बाहेर आले. योग्य औषधोपचार, समुपदेशन, व्यायाम, तणाव नियोजनाची जुनी व अद्ययावत तंत्रं, त्याचबरोबर आयुष्याकडे पाहण्याचा निकोप दृष्टिकोन जोपासायला शिकणं, भोग लालसेला, चंगळवादी विचारसरणीला लगाम घालणं, मुख्य म्हणजे सर्वच बाबतीत कुठे थांबायचं हे कळणं, करिअरइतकंच स्वत:तल्या व इतरांमधल्या माणूसपणाला महत्त्व देणं या सगळ्या गोष्टी शिकणं दोघांसाठी आवश्‍यक होतं.   

आज आय.टी. क्षेत्रात काम करणारे आणि अशा पद्धतीचे प्रॉब्लेम्स असणारे खूप सुजय किंवा अर्पिता आढळतात. सध्याच्या जीवघेण्या स्पर्धेच्या युगात, आयटी क्षेत्रात काम करणाऱ्या सर्वच स्तरांतील बऱ्याच तज्ज्ञांच्या वर ताणतणाव व त्याचे दुष्परिणाम वाढताना दिसत आहेत. ताणतणावांतून बाहेर पडण्यासाठी आपण आतून शांत, कणखर, स्वस्थ व्हायला हवं.