वाह, हाच चहा हवा!

ऋचा थत्ते - rucha19feb@gmail.comएक कप चहा खरंच हवाहवासा असतो असं थकून आल्यावर, कधी टेन्शन आल्यावर, कधी फक्त तल्लफ म्हणून किंवा चर्चेत सोबत म्हणूनही. चहा घेणार? असं कुणी विचारतं ना, त्या व्यक्तीला नाही म्हणू नये कधी. त्याला तुमच्याशी संवाद साधायचा असतो. कदाचित मन मोकळं करायचं असतं. .अशीच सदाशिव पेठेतील दुपार. एका वाड्यात दुपारी तीन वाजता चहाची जय्यत तयारी झाली होती. स्टोव्हवर पितळेचं पातेलं, नंतर त्यातील चहा मुरायला ठेवलेली नेमक्या आकाराची वेळणी म्हणजेच झाकण. साग्रसंगीत तयारीनिशी केलेला तो चहा पितळेच्या गाळण्यातून पितळेच्याच कपांमध्ये ओतला जाऊ लागला, तसा त्या वाफाळत्या चहाचा रंग आणि गंध लक्ष वेधून घेऊ लागला. अगदी तीसच्या दशकात सुरू झालेला हा कार्यक्रम कित्येक वर्ष याच वेळी अशाच प्रकारे पार पडत होता. हा चहा करणारी माझी पणजी-आईची आजी आणि हे वर्णन मी ऐकलं ते माझ्या आईकडून. अगदी चहासाखरेचे डबेही पितळेचेच होते म्हणे! वाह!मी तर लहानपणापासून चहाबाज. ‘चहा पिणं वाईट असतं’ हे सांगूनही लहानपणीच हट्टाने चहा पिऊ लागले. त्यात दुधाचा चहा, फिकट रंगाचा चहा हे काहीही चालायचं नाही. सगळ्यांसारखा आणि तेवढाच कप भरून चहा! मला चहा शिकवला तो ताथवड्याच्या आजीने. एकदा तर चुलीवरही चहा करून पाहिला होता. आता ‘चुलीवरचा चहा’ अशीही पाटी दिसते; पण स्वतः करण्यातील मजाच काही वेगळी. चहा करता येऊ लागला, मग काय... शाळेत असताना मी परीक्षेच्या काळात खूप चहा घ्यायचे आणि आता लिहिण्याच्या ब्रेकमध्ये, तसंच कार्यक्रमाच्या आधी तो हवाच असतो..हा चहा कशातून पितोय तेही चहाप्रेमींसाठी महत्त्वाचं असतं. माझे आजोबा तर फुलपात्रातून म्हणजेच स्टीलच्या भांड्यातून चहा प्यायचे. गेली दोन वर्ष कशी कोण जाणे, मला तीच सवय लागली.चहाचा आस्वाद घेण्यासाठीही किती प्रकारची सामग्री असते. विविध प्रकारचे मग, कपबशी, काचेचे ग्लास, स्टीलचा छोटा ग्लास आणि वाटी. अमृततुल्य, चहाची टपरी इथे असे विविध प्रकार दिसतात. लहानपणी तर माझ्याकडे खेळण्यातील कपबशा आणि किटली असा सेट होता, जो जीवापाड जपला होता. साधारण १५ वर्षांपूर्वी नोकरी करत असताना आमच्या ऑफिसमध्ये टेबलवर चहा आणून दिला जायचा. तोही दोनदा! वेगळा ब्रेक नाही. काम करता करताच प्यायचा. माझं काम काॅपी रायटिंगचं. अर्थात जाहिराती, भेटकार्ड यासाठी आकर्षक मजकूर लिहायचा असायचा. हा चहाचा घोट घेतल्यावर जादू झाल्यासारखं काहीतरी सुचायचं हा अनुभव अनेकदा घेतला आणि ऑफिसमध्ये मिळणाऱ्या या चहाचं मोल मला खऱ्या अर्थाने तेव्हा जाणवलं, जेव्हा मी इंदिरा संत यांचा त्यांच्या मृद्गंध पुस्तकातील ‘मिळवती होताना’ हा लेख वाचला. मुंबईत त्यांना शिक्षिकेची नोकरी लागली. त्याकाळी सुनेने नोकरी करणं सासऱ्यांना विशेष पटलंच नव्हतं. पहिला पगार झाला तो होता पस्तीस रुपये. त्यातील रेल्वे पास आणि चहाचा खर्च वगळून इंदिराबाईंच्या यजमानांनी बाकीचा पगार आपल्या वडिलांकडे सोपवला. त्यावेळेस ‘चहासाठी खर्च करायचा नाही’ असं सासऱ्यांनी ठणकावलं. खरंतर इंदिराबाईंना आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी झाल्याचा आनंद झाला होता; पण या बोलण्यामुळे ‘आपल्याला मिळवती होऊनही निर्णयाचं स्वातंत्र्य नाही’ हे त्यांच्या लक्षात आलं. खूप घुसमट झाली; पण सासरे जसे त्याकाळचे, तशी सूनही त्याच काळची. त्यामुळेच त्यांनी विरोध वगैरे केला नसावा, मात्र ही गोष्ट मनाला लागल्यामुळे शाळेत चहा घेणं बंदच केलं. खरंच स्त्रीचं शिक्षण, मग कमावणं हे बदल समाजात होत असताना तिला छोट्या छोट्या गोष्टीत संघर्ष करावा लागलाय हेच दिसतं या प्रसंगातून आणि याच चहाच्या एका कपाचं मोल मला तेव्हाही समजलं, जेव्हा कार्यक्रम करून पहाटेच्या फ्लाईटनं आल्यावर अविनाशने चहा तयार ठेवला होता..एक कप चहा खरंच हवाहवासा असतो असं थकून आल्यावर, कधी टेन्शन आल्यावर, कधी फक्त तल्लफ म्हणून किंवा चर्चेत सोबत म्हणूनही. चहा घेणार? असं कुणी विचारतं ना, त्या व्यक्तीला नाही म्हणू नये कधी. त्याला तुमच्याशी संवाद साधायचा असतो. कदाचित मन मोकळं करायचं असतं. अनेकदा चहा हे फक्त निमित्त असतं चर्चेचं. खरंतर चहावर चहा मागवले जातात बोलणं पूर्ण होईपर्यंत. अनेक हाॅटेलचा व्यवसाय चहामुळेच जास्त होत असावा, पण त्यातही वेगवेगळे फ्लेवर आणण्याची किमयाही अनेकांनी केली. गुळाचा चहा, तंदुरी चहा असेही स्टाॅल्स गर्दी खेचू लागले आणि चर्चेसाठी चहा नाही, तर चहावरच चर्चा होऊ लागली. ग्रीन टी, लेमन टी, ब्लॅक टी, आईस टी... असं चहाचं मेन्यूकार्डही मोठं होऊ लागलं. पण मूळ चहाची सर कशालाच नाही. त्याची लज्जत वाढवायचीच झाली, तर कधी आलं, कधी वेलची घातली की झालं! चहाच्या पहिल्या घोटाला कधी असं ‘सरप्राईज’ मिळालं की कशी तरतरी येते.अमृततुल्य नावाचं जे ठिकाण असतं ना, त्याच्याजवळून गेलं तरी बास! तो गंध साठवून ठेवावा. पांढराशुभ्र सदरा पायजमा घातलेले आजोबा मांडी घालून काही कुटतात आणि त्या उकाळ्यात टाकतात. या चहाच्या थेंबाथेंबातून अमृत पाझरत असतं. तिथेच बरण्यांमध्ये मोठी बिस्किटं आणि क्रीमरोलही दिसतात. चहा अनेकांशी जुळवून घेतो पहा. चहा-बिस्कीट, चहा-टोस्ट, चहा-खारी, चहा-शंकरपाळे, इतकंच काय.. काहीजण चहात चकली आणि कडबोळीही बुडवून मोठ्या प्रेमाने खातात. लहानपणी आजोबांनी बनपाव आणला ना, की सगळा चहा तो बनपावच प्यायचा मग काय दोन कप चहा! भजी आणि वडापाव यानंतर चहा न पिणारा विरळाच! मी तर दोन घास शिल्लक ठेवते, चहा करते आणि मग त्या तिखट जिभेला चहाचा चटका बसला, की ब्रह्मानंदी टाळी लागलीच म्हणून समजा! रंगोली बघताना पॅटिस आणि चहाचा आस्वाद घेणं हे अनेक पुणेकरांसाठी आजही शास्त्र असतं. चहाची अशी अनेकांशी जोडी जमते. पण जोडी जमवण्यातही चहा महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो. अर्थात चहा-पोह्याचा कार्यक्रम! मी लहानपणापासून असे काही कार्यक्रम पाहिले. तेव्हा खरोखरीच चहापोहेच असायचे. ‘आयुष्य हे चुलीवरल्या कढईतले कांदेपोहे’ असं त्या उपवर मुलामुलींना नक्कीच वाटत असणार. चहा आणि पोहे असा शोध कुणी नेमका लावला माहीत नाही; पण फार पूर्वी नसावा. कारण आटपाट नगर होतं आणि राजा-राणी चहा घेत होते असं वर्णन कधी कुठल्या कथेत वाचलं नाही..एकदा चिनी सम्राट शेन नुंग हा बागेत बसला होता म्हणे. त्याला तिथे बसून गरम पाणी पिण्याची सवय होती, तर त्या दिवशी वाऱ्याच्या झुळूकीबरोबर त्याला एक वेगळाच गंध आला. समोरच्या पाण्यात काही पानं पडून रंगही बदलला होता. ते पाणी पिऊन त्याने आनंद व्यक्त केला आणि मग मेंग पर्वतावर चहाची लागवड केली. अशा काही रंजक कथा आणि बरीच माहितीही मिळत रहाते.आपल्या भारतात आसाम, मुन्नार, दार्जिलिंग येथील चहाच्या बागा प्रसिद्धच आहेत. या स्थळांना भेटी देणं हा सुखद अनुभव असतोच. नुकत्याच झालेल्या मुन्नारच्या भेटीत चहाची पानं खुडून पाहिली आणि चहाची खरेदी तर झालीच. हिंदी चित्रपटांमध्ये कितीतरी गाण्यांचं सौंदर्य चहाची पानं मोठ्या नजाकतीनं खुडून नायिकांनी वाढवलं आहे.एकंदरीत चहा अशी आयुष्याची आणि प्रत्येक दिवसाचीच रंगत वाढवत असतो. ‘मी टाईम’ आणि ‘टी टाईम’ अनेकदा एक होऊन जातात. अगदी खिडकीतून पाऊस बघताना हातात चहाचा कप असावा यासारखं सुख नाही आणि तो रिकामा कप नंतरही उब देत राहतो. घोटभर, कटींग, कपभर कितीही असो, पण तो टी ब्रेक शीण घालवतो. कवितेच्या कट्ट्यावर, नाटकाच्या तालमीला तर टवटवी आणतोच आणतो आणि सगळ्यात महत्त्वाचं तल्लफ येताच तो हाती येतो तेव्हा आपण म्हणतो - वाह, हाच चहा हवा आणि मंडळी लेखाचं हेच शीर्षक एकदा उलटंही वाचून पहा! तुमचा हा आठवडा आनंदाचा जावो अशा किटलीभर शुभेच्छा!(लेखिका निवेदिका-व्याख्यात्या आहेत.).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

वाह, हाच चहा हवा!

Related Stories