Homi Bhabha : एक अपघात आणि शरीराचे अवशेष; काय आहे होमी भाभांच्या मृत्यूचं गूढ ?

मुंबई : होमी जहांगीर भाभा यांचा विमान अपघातात मृत्यू झाला नसता तर कदाचित भारताने अणुविज्ञानाच्या क्षेत्रात मोठी कामगिरी केली असती. भारतातील अणुऊर्जा कार्यक्रमाचे जनक होमी जहांगीर भाभा यांचे वयाच्या अवघ्या ५६ व्या वर्षी निधन झाले.

होमी जहांगीर भाभा यांच्या मृत्यूमागे षडयंत्र असल्याचे सांगितले जाते. भारताचा अणुऊर्जा कार्यक्रम थांबवण्यासाठी भाभा यांच्या मृत्यूचा कट रचला गेला. होमी जहांगीर भाभा हयात असते तर भारताने अणुऊर्जेच्या क्षेत्रात प्रभुत्व मिळवले असते. हेही वाचा - प्राप्तिकर उत्पन्न सवलत मर्यादा वाढणार ?

होमी जहांगीर भाभा हे भारतातील अणुऊर्जेचे जनक होते.

होमी जहांगीर भाभा यांचा जन्म ३० ऑक्टोबर १९०९ रोजी मुंबईतील एका श्रीमंत पारशी कुटुंबात झाला. वयाच्या १८ व्या वर्षी भाभा यांनी केंब्रिज विद्यापीठात मेकॅनिकल इंजिनीअरिंगचा अभ्यास सुरू केला. नंतर त्यांची आवड भौतिकशास्त्राकडे वळली.

वडिलांच्या इच्छेनुसार त्यांनी १९३० मध्ये मेकॅनिकल इंजिनीअरिंगचे शिक्षण घेतले पण पुढे भौतिकशास्त्राचा अभ्यास सुरू ठेवला. १९३४ मध्ये त्यांनी वैश्विक किरणांवर पहिला शोधनिबंध मांडला. अणुऊर्जा क्षेत्रात त्यांनी आपला अभ्यास आणि संशोधन चालू ठेवले.

१९३९ मध्ये ते सुट्टीसाठी भारतात आले. पण परत जाऊ शकले नाहीत कारण तोपर्यंत दुसरे महायुद्ध सुरू झाले होते.

१९४० मध्ये नोबेल पारितोषिक विजेते डॉ. सी.व्ही. रमण यांनी त्यांना बंगळुरू येथील इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्समध्ये जाण्यास सांगितले. कॉलेजमध्ये फिजिक्स रीडर म्हणून शिकवायला सुरुवात केली.

१९४५ मध्ये टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्चची स्थापना झाली. होमी भाभा यांची तिथे संचालक म्हणून नेमणूक झाली. १९४८ मध्ये त्यांना ट्रॉम्बे अॅटोमिक एनर्जी एस्टॅब्लिशमेंटचे संचालक बनवण्यात आले.

नंतर इंदिरा गांधींनी त्यांच्या स्मरणार्थ संस्थेचे नाव बदलून भाभा अणुसंशोधन केंद्र असे ठेवले. भाभा यांच्या विमान अपघातामागे अमेरिकन कारस्थान असल्याचे म्हटले जाते.

होमी भाभा यांचा मृत्यू कसा झाला ?

होमी भाभा यांचे विमान अपघातात निधन झाले. पण विमान दुर्घटना जाणूनबुजून करण्यात आल्याचे म्हटले जाते.

भारताचा अणुकार्यक्रम पुढे जावा असे अमेरिकेला वाटत नव्हते. त्यामुळे भाभा ज्या विमानाने जात होते ते अमेरिकन गुप्तचर संस्था CIA ने क्रॅश केले. मात्र हे कधीही सिद्ध होऊ शकले नाही.

२४ जानेवारी १९६६ रोजी भाभा एअर इंडियाच्या विमान क्रमांक १०१ ने प्रवास करत होते. मुंबईहून न्यूयॉर्कला जाणारे एअर इंडियाचे बोइंग ७०७ विमान माउंट ब्लँक हिल्सजवळ अपघाताला बळी पडले.

भाभा यांच्यासह सर्व ११७ प्रवाशांचा मृत्यू झाला. अनेकांचा असे वाटते की हे विमान एका षडयंत्राद्वारे अपघाताला बळी पडले. काही लोकांच्या मते विमानात बॉम्बस्फोट झाला होता तर काहींच्या मते तो क्षेपणास्त्र किंवा लढाऊ विमानातून टाकण्यात आला होता.

भाभा विमान अपघातात बळी कसे पडले ?

अधिकृतपणे समोर आलेल्या माहितीनुसार, जिनिव्हा विमानतळ आणि विमानाचा पायलट यांच्यात गैरसमज झाला होता.

माऊंट ब्लँकच्या टेकड्यांमध्ये उड्डाणाच्या ठिकाणाबाबत संभ्रम होता. त्यामुळे विमान अपघाताचे बळी ठरले. यानंतर विमानाबाबत काहीही माहिती मिळू शकली नाही.

२०१७ मध्ये त्या विमान अपघाताचे काही पुरावे सापडले होते. फ्रान्समधील आल्प्स पर्वतरांगांच्या मध्ये असलेल्या माऊंट ब्लँकवर एका शोधकाला मानवी अवशेष सापडले.

त्यावेळी असे सांगण्यात आले होते की, हे अवशेष १९६६ च्या एअर इंडियाच्या विमान अपघातात मरण पावलेल्यांचे असू शकतात.

मानवी अवशेषांचा शोध घेणारे डॅनियल रोशे म्हणाले की, या टेकड्यांवर मानवी अवशेषांसारखे पुरावे मला यापूर्वी कधीच मिळाले नव्हते. यावेळी मला एका हाताचा आणि एका पायाचा वरचा भाग मिळाला.

सापडलेले अवशेष महिलेचे असल्याचे नंतर निष्पन्न झाले. त्याच विमान अपघातात त्या महिलेचा जीव गेला असावा. मानवी अवशेषांसह विमानाचे जेट इंजिनही तेथे सापडल्याने या दाव्याला दुजोरा मिळाला.

सीआयए अधिकाऱ्याने भाभा यांच्या मृत्यूचा कट रचल्याचे मान्य केले

भाभा यांच्या गूढ मृत्यूचा आणखी एक सिद्धांत २००८ मध्ये आला. २००८ मध्ये एका वेबसाइटने पत्रकार ग्रेगरी डग्लस आणि CEA अधिकारी रॉबर्ट क्रॉली यांच्यातील संभाषण प्रकाशित केले.

या संभाषणात क्रॉली सांगत होते की, भारताने ६० च्या दशकात अणुबॉम्बवर काम सुरू केले होते. जी आमच्यासाठी समस्या होती. रॉबर्टच्या मते भारत हे सर्व रशियाच्या मदतीने करत होता.

या संभाषणात रॉबर्ट क्रॉलीने भाभा यांना धोकादायक म्हटले. क्रॉलीच्या म्हणण्यानुसार, भाभा व्हिएन्नाला का जात होते, त्यानंतर त्यांचा त्रास आणखी वाढला. याच कारणामुळे कार्गो होल्डमध्ये बॉम्बस्फोट करून विमान उडवण्यात आल्याचे सांगण्यात येत आहे.

भाभा यांनी १८ महिन्यांत अणुबॉम्ब बनवण्याची घोषणा केली होती.

असे म्हटले जाते की ऑक्टोबर १९६५ मध्ये भाभा यांनी ऑल इंडिया रेडिओवर जाहीर केले होते की जर त्यांना सूट दिली तर भारत १८ महिन्यांत अणुबॉम्ब बनवून दाखवू शकतील.

ऊर्जा, कृषी आणि औषधी क्षेत्रात देशाच्या प्रगतीसाठी अणुऊर्जा कार्यक्रम व्हावा, अशी भाभा यांची इच्छा होती.

देशाच्या सुरक्षेसाठी अणुबॉम्ब बनवावा, अशी भाभा यांचीही इच्छा होती. भारताची प्रगती पाहून अमेरिका घाबरली असे म्हणतात.

भारताने अणुबॉम्ब बनवला तर ते संपूर्ण दक्षिण आशियासाठी धोकादायक ठरेल, असे अमेरिकेला वाटत होते. त्यामुळेच सीआयएने भारताचा अणुकार्यक्रम थांबवण्यासाठी भाभा यांच्या हत्येचा कट रचला.