दिल्‍लीतील राष्ट्रपती भवन माहिती आहे; पण त्‍यामधील काही रंजक गोष्‍‍टीही जाणून घ्‍या

दिल्लीतील ऐतिहासिक इंडिया गेटबद्दल बहुतेकांना माहिती आहे. त्याच्या अगदी समोर दिल्लीच्या मध्यभागी वसलेली इमारत आहे, जिथे भारतातील पहिले लोक राहतात. ते आहे 'राष्ट्रपती भवन'. ही इमारत केवळ इमारत नाही; तर ती भारतीय प्रजासत्ताकाची साक्ष आहे. एक विशाल इमारत आणि त्याची वास्तुकला पाहण्यासारखी आहे. ही इमारत अशा बऱ्याच कथा सांगते ज्याबद्दल ब्रिटीश साम्राज्याचे प्रतीक होण्यापासून ते महामानवाच्या पॅलेसपर्यंत फार कमी लोकांना माहिती आहे. राष्ट्रपती भवन विषयी काही रोचक तथ्ये जाणून घ्‍या, ज्याबद्दल कदाचित माहिती नसेल.

इमारतीची ऐतिहासिक कहाणी

कदाचित आपल्याला माहित असेल. जर नाही, तर शके की १९११ साली जेव्हा ब्रिटीश सरकारने कोलकाताऐवजी दिल्लीला राजधानी बनवायचे ठरवले. तेव्हा त्यांना अशी इमारत बांधायची होती; जिथून संपूर्ण देश राज्य करू शकेल. अशा परिस्थितीत ब्रिटीश सरकारने भव्य राजवाडा बांधायचा निर्णय घेतला आणि १९१२ मध्ये रायसिना हिल्सवर बांधलेली ही इमारत बांधण्याचा निर्णय घेण्यात आला.

ठरलेल्या वेळेत बनलेले नाही

रायसीना हिल्सवर ब्रिटीश व्हायसरॉयसाठी या इमारतींचे बांधकाम निर्धारित वेळेत झाले नाही. हे केवळ चार वर्षांत बांधले जाणार असल्याचे अनेक लेखात नमूद आहे. परंतु, पूर्ण होण्यासाठी सुमारे १७ वर्षे लागली. या किल्ल्यांचे बांधकाम ब्रिटिश नागरिक एडविन लँडसेर लुटियन्स यांनी केले होते. १९५० पर्यंत ते व्हायसराय हाऊस म्हणून ओळखले जात असे.

आर्किटेक्चर बद्दल

सुमारे एक कोटी चाळीस लाख रुपये खर्चात बांधलेल्या या राजवाड्यात जवळपास ३४० खोल्या आहेत. या राजवाड्यात एखाद्याला प्राचीन भारतीय शैली, मोगल शैली आणि ब्रिटीश शैलीची झलक सहज मिळते. या राजवाड्याचे घुमट अशा प्रकारे बांधले गेले आहे की भूकंपातही त्याचे कोणतेही नुकसान होऊ शकत नाही. असे म्हटले जाते की इमारतीच्या अनेक स्तंभांवर भारतीय मंदिरांच्या घंटा बांधल्या गेल्या आहेत.

कालांतराने बदल

भारताचे पहिले राष्ट्रपती ते रामनाथ कोविंद यांच्यापर्यंत येथे १४ राष्ट्रपती आहेत. असे म्हणतात की या इमारतीशी जवळपास प्रत्येक राष्ट्रपतीची स्वत: ची आठवणी जोडलेली असतात. द्वितीय राष्ट्रपती म्हणून डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन शिक्षक होते, त्यामुळे इथल्या लायब्ररीत अनेक चांगली पुस्तके पाहिली जाऊ शकतात. राष्ट्राध्यक्ष झाकीर हुसेन यांना गुलाबाची फुले फारच आवडली म्हणून त्यांनी या इमारतींमध्ये मुगल गार्डन बांधले. त्याचप्रमाणे इतर अनेक राष्ट्रपतींनीदेखील कालांतराने या राजवाड्यात बदल केले.

कधी भेट देऊ शकतो

असं नाही की या विशाल राजवाड्यात सामान्य नागरिक फिरायला जाऊ शकत नाही. येथे फिरायला नोंदणी करावी लागेल आणि नोंदणी केल्यानंतर राजवाड्याच्या काही भागात फिरायला जाता येईल. तथापि, फेब्रुवारी महिन्यात हजारो पर्यटक राष्ट्रपती भवनाच्या मुघल गार्डनला भेट देतात. येथे जाण्यासाठी नोंदणी आवश्यक नाही.