समाजमन : रोजगारासाठी कौशल्य विकास

लेखक : ॲड. नितीन ठाकरे

रोजगाराबद्दल कायमच चर्चा होत असते. बेरोजगारीचे प्रमाण दिवसेंदिवस वाढत आहे, मात्र असे अनेक क्षेत्रे आहेत, की ज्यात रोजगाराच्या अमर्याद संधी उपलब्ध आहेत. नोकरी उपलब्ध नाही, असे आपण कायमच म्हणतो. मात्र, आपल्याला हवी आहे ती नोकरी शोधण्यापेक्षा कोणत्या क्षेत्रात रोजगार अधिक उपलब्ध आहे, त्या क्षेत्राशी संबंधित ज्ञान व कौशल्य अवगत केले तर निश्चितच मोठ्या प्रमाणात रोजगार आजही उपलब्ध आहे. (article by author adv nitin thackeray on Skill development for employment)

कौशल्य विकास ही अशी प्रक्रिया आहे, ज्याद्वारे न्यूटन त्याचे सफरचंद पुनः-पुन्हा शोधतो. जोपर्यंत त्याला कळत नाही, की गुरुत्वाकर्षणामुळे पतन होत आहे. याचा अर्थ, कौशल्य विकास हा युवकांनी आत्मसात केलेली कौशल्ये ओळखण्याचा आणि ते अधिक व्यावसायिक आणि औपचारिक बनविण्यासाठी प्रमाणित करण्याचा मार्ग आहे.

लहान ध्येय ठेवूच नका

कौशल्य विकासाची आवश्यकता युवकांनी समजून घ्यायला हवी. मागणी आणि पुरवठा यानुसार तरुणाईने कौशल्ये आत्मसात केली पाहिजेत. कौशल्य विकास ही काळाची गरज आहे. काळाप्रमाणे स्वत:ला बदलणं गरजेचं आहे. गरजेप्रमाणे स्वतःमध्ये बदल करा. आज देश जिथून उभा आहे, त्या देशाच्या भविष्याची चिंता करणे हे आपल्या सर्वांचे काम आहे. युवा शक्तीचा पुरावा आहे. युवकांनी, कधीही लहान ध्येय ठेवू नये, मोठा विचार करा. आपल्यासाठी अवकाश खुले आहे. त्याची पायाभरणी करण्याची आवश्यकता आहे. त्यासाठी मोठा विचार करा.

कौशल्ये शिका, प्रावीण्य मिळवा

स्वतःचे मूल्यमापन करा आणि कालपेक्षा आजचा दिवस कसा चांगला बनवायचा, याचा प्रयत्न करा. तांत्रिक शिक्षणासाठी कौशल्य विकास महत्त्वाचा ठरतो. यासाठी आपण कल्पक असणे आवश्यक आहे. काळ बदलला आहे. तंत्रज्ञानाच्या जगात आज भारत प्रगत बनला आहे. डिजिटायझेशन होत असताना युवक आघाडीवर असला पाहिजे. आज अनेक क्षेत्रांत युवकांच्या कौशल्य विकासाला बळ मिळाले. कौशल्य शिकणे, त्यात प्रावीण्य मिळविणे आणि त्यात अद्ययावत राहणे महत्त्वाचे आहे.

पदवी करतानाच कौशल्य विकास

रोजगार व व्यवसाययोग्य मनुष्यबळ तयार करण्याच्या पद्धतीत मूलभूत क्षमता विकासाबरोबरच उद्योगात असणे जरुरीचे असते. एकविसाव्या शतकात हाच कळीचा मुद्दा आहे. तंत्रज्ञानात होणारे बदल हे झटपट आणि अनपेक्षित आहेत. अशा वेळी विद्यार्थ्यांनी पदवी शिक्षणाच्या काळात कौशल्ये विकसित करावीत. अशावेळी तंत्रज्ञानाचा विचार लाभदायक ठरू शकतो. तंत्रज्ञान विकासाच्या अमर्याद शक्यता आहेत.

त्यात खूप आव्हाने असून, प्रत्येक स्तरावर सहभागाची आणि योगदानाची संधी आहे. संशोधन हा तंत्रज्ञान विकासाचा पाया असतो. पदवी आणि पदव्युत्तर स्तरावर अशा पद्धतींना पूरक अशा प्राथमिक कौशल्यांची ओळख व प्रशिक्षण देता येईल. साक्षरता केवळ शिक्षणापुरती मर्यादित नाही. त्यात कौशल्यांचा समावेश आहे, ज्यात तांत्रिक कौशल्य, व्यावसायिक, हस्तांतरणीय, डिजिटल आणि रोजगार व उपजीविकेसाठी आवश्यक असलेले इतर ज्ञान आणि क्षमता समाविष्ट आहेत. भारताने कौशल्य विकास आणि प्रशिक्षणावर लक्ष अधिक प्रमाणात द्यावे.

युवक आणि अर्थव्यवस्थेच्या सर्वांगीण विकासासाठी ही गरज आहे. तरुण लोकसंख्या केवळ शिक्षित, कुशल आणि उत्पादक रोजगार शोधत असेल तरच मजबूत आहे. असे झाल्यास, अधिक पद्धतीने सर्वांगीण विकास होईल. याव्यतिरिक्त, लोकसंख्या भारताला जगाची कुशल राजधानी बनण्यासाठी संधीचा मुख्य दरवाजा म्हणून ओळखले जाते. परिणामी, भारत आपल्या वाढत्या अर्थव्यवस्थेसाठी आणि जगातील वृद्ध प्रगत अर्थव्यवस्थांसाठी तांत्रिकदृष्ट्या प्रशिक्षित मानवी संसाधनांची आवश्यकता पूर्ण करू शकेल.

देशाच्या दृष्टिकोनातून आर्थिक वाढ ही उद्योग आणि तेथील लोकांच्या उत्पादकतेवर अवलंबून असते. लोक उत्पादनक्षम होऊ शकतात. जर त्यांना चांगले आरोग्य लाभले असेल, त्यांना दर्जेदार शिक्षण, संबंधित कौशल्ये उपलब्ध असतील आणि त्यांच्या सभोवतालच्या आर्थिक वाढीद्वारे उपजीविकेच्या संधींची जाणीव करून दिली जाईल. सिंगापूर आणि दक्षिण कोरियासारखे देश पुरवठा व मागणीच्या धोरणात्मक निर्णयामुळे यशस्वी झाल्याची उदाहरणे आहेत.

एखाद्या व्यक्तीच्या दृष्टिकोनातून, आपल्यापैकी प्रत्येकाला चांगले जीवन हवे आहे; शिक्षण आणि कौशल्य प्रशिक्षणाद्वारे, आम्ही आमच्या स्वप्नातील नोकऱ्यांच्या शोधात फायदेशीर स्थान मिळवू इच्छितो, आमच्या स्वतःच्या आणि आमच्या कुटुंबाच्या आनंदासाठी अधिक पैसे कमवू इच्छितो. कौशल्याशिवाय केवळ आकांक्षा म्हणजे कोठेही जात नसलेल्या जेट विमानात बसण्यासारखे आहे. कौशल्य आणि नोकऱ्या नसलेल्या तरुणांमुळे सामाजिक अशांतता निर्माण होते, हे व्यक्ती किंवा राष्ट्रासाठी चांगले नाही. आर्थिक आणि सामाजिक स्थिरतेसाठी कौशल्य विकासाचे महत्त्व हे स्पष्ट आहे.