सातवाहनकालीन नाण्यांवर मोहाच्या वृक्षाचे चिन्ह

नाशिक : जीवनदायिनी गोदावरीमुळे परिसर प्राचीन काळापासूनच निसर्ग सौंदर्याने समृद्ध राहिला आहे. सातवाहन कालखंडात बऱ्याच शिलालेखातून, नाण्यांमधून, हाल सातवाह राजाने लिहिलेल्या ‘गाथा सप्तशती’ मध्ये नाशिक विभागातील निसर्गाचा उल्लेख पाहायला मिळतो. येथील नाणे संग्राहक चेतन राजापूरकर यांच्या संग्रहातील सातवाहनकालीन नाण्यांवर मोहाच्या वृक्षाचे चिन्ह आहे. (Satavahana-coins-Mention-nature-of-Nashik-marathi-news)

गोदावरी नदीच्या किनारी मोहाचे झाडे असल्याचे वर्णन

नाणेवरील निसर्गाचे चिन्हे हे राजांचा निसर्ग संवर्धनासाठी संदेशच असावा, असे दिसून येते. सातवाहन काळातील नाणे कोणत्या विभागातील आहे, हे ओळखण्यासाठी त्या विभागाचे काही खास चिन्ह आहे. नाण्यावरील मोहाचे वृक्ष म्हणजे नाशिकची त्या काळातील ओळख असणार. नाण्यावरील झाडाच्या फांद्याखाली लावलेल्या व त्यावर छोटे बिंदू म्हणजे त्या झाडाचे फूल असावे, हे जाणवते. गोदावरी तीरावरील मोहाच्या झाडाच्या फांद्या फुलांच्या ओझ्याने जमिनीकडे लावल्या आहेत, म्हणून फुले तू हळूहळू ढाळ अशा पद्धतीने नायक हा नायिकेला बोलतोय. तसेच ९६४ व्या श्लोकात देखील नाशिकच्या निसर्गाचा उल्लेख पाहायला मिळतो. गोदावरीतीरी असलेल्या मोहाच्या झाडांच्या फांद्या-फुलांच्या ओझ्याने जमिनीकडे झुकलेल्या आहेत. यावरून हे वृक्ष असे सुचवतात की, हे एक चांगले संकेतस्थान आहे. निसर्गामुळे हे सर्व उत्तम निसर्ग संकेतस्थळ आहे, हे कवी दर्शवत आहे. सातवाहनकालीन नाशिक विभागात मिळून येणाऱ्या नाणेवरील चिन्ह बारकाईने पाहिल्यास त्या वृक्षाच्या फांद्यादेखील खाली लावल्या आहेत. हे वृक्ष म्हणजेच आपले नाशिकचे असलेले एक उत्कृष्ट निसर्गाचा प्रतीक आहे. त्याकाळातील येथील राजांचे तसेच नागरिकांचे निसर्गाविषयी असलेले प्रेम व निसर्ग संवर्धनासाठीचे प्रयत्न बघायला मिळतात, असे राजापूरकर सांगतात.

शेकडो वर्षांपूर्वीच्या मानवाला जे कळाले ते आपल्याला कळू नये, ही शोकांतिका म्हणायला हवी. त्यामुळे अनेक संकट ओढवून घेत आहोत. नाशिकच्या इतिहासाने आणि त्याच्या वेगळेपणाने पावलोपावली आपल्याला निसर्गाजवळ जाण्याचा संदेश दिला आहे. हा संदेश ऐकायचा आणि त्यानुसार अंमलबजावणी करायची की पुन्हा रोगरार्इच्या संकटांना सामोरे जायचे, हे आता आपल्याला ठरवायचे आहे. - चेतन राजापूरकर, नाणे संग्राहक.

Associated Media Ids : NSK21F91554, NSK21F91555