World Mental Health Day : कोरोनानंतर मानसिक आजारांत 25 टक्‍यांपर्यंत वाढ

नाशिक : तणावापासून तर अस्‍वस्‍थता, चिंता, भयगंड, स्‍क्रीझोफ्रेनिया यांसारख्या विविध आजारांचे प्रमाण वाढते आहे. प्रत्‍येक शंभर व्‍यक्‍तींपैकी पन्नासाहून अधिक जणांना कुठल्‍या ना कुठल्‍या स्वरूपाचे मानसिक आजार सतावता आहेत.

कोरोना महामारीनंतर मानसिक आजाराच्‍या रुग्‍णांमध्ये तब्‍बल २५ टक्क्‍यांपर्यंत वाढ झालेली असल्‍याने यामुळे दर दहापैकी पाच ते सहा जण मानसिक आजारांचे शिकार होताय. याबाबत जागरूकता निर्माण करताना वेळीच या आजारावर उपचार करून घेण्याची आवश्‍यकता मानसोपचारतज्‍ज्ञांकडून व्‍यक्‍त होते आहे.

'मानसिक आरोग्‍य आणि मानसिक स्‍वास्‍थ जागतिक स्‍तरावर प्राधान्‍याचा विषय बनविणे' अशी यंदाच्‍या जागतिक मानसिक आरोग्‍य दिनाची संकल्‍पना आहे. ही संकल्‍पना निवडण्याचे महत्त्वाचे कारण म्‍हणजे अद्यापही समाजात मानसिक आजारांबाबत तितकी सजगता दिसून येत नाही.

दुखले तर त्‍यावर लगेच उपचार घेतला जातो. परंतु तुलनेत बहुतांश वेळा मानसिक आजारांकडे दुर्लक्ष केले जाते. यामुळे सौम्‍य स्वरूपाच्या मानसिक आजारांचे रूपांतर गंभीर आजारांमध्ये होत असल्‍याचे डॉक्‍टरांचे निरीक्षण आहे.(World Mental Health Day Increase in mental Diseases up to 25 percent after Corona nashik news)

सध्या कोरोना महामारी पूर्णपणे आटोक्‍यात आलेली असली तरी या महामारीचे दुष्परिणाम हळूहळू समोर येऊ लागले आहेत. यापैकीच एक म्‍हणजे कोरोनानंतर मानसिक आजारांमध्ये लक्षणीय वाढ झालेली आहे. महामारीपूर्वीच्‍या तुलनेत मानसिक आजाराच्‍या रुग्‍णांचे प्रमाण पंचवीस टक्क्‍यांपर्यंत वाढलेले आहे. धक्‍कादायक बाब म्‍हणजे मानसिक आजार होण्याची ठराविक अशी वयोमर्यादा नसून, अगदी शाळकरी मुलांपासून ज्‍येष्ठापर्यंत वयाच्‍या वेगवेगळ्या टप्प्‍यावर वेगवेगळ्या स्वरूपाचे मानसिक आजार जाणवता आहेत.

२५ टक्केच घेतात उपचार

मानसिक आजारांचा सामना करत असलेल्‍या व्‍यक्‍तींपैकी सुमारे पन्नास टक्‍के व्‍यक्तीच उपचार प्रक्रियेत सहभागी होतात. उर्वरित पन्नास टक्‍के व्‍यक्‍तींकडून आजारांच्‍या दुष्परिणामांकडे दुर्लक्ष केले जाते. दरम्‍यान, उपचार घेणाऱ्यांपैकी अवघे २५ टक्‍के रुग्‍ण पूर्ण उपचार घेतात. उर्वरित रुग्‍ण थोडे बरे वाटल्‍यानंतर उपचार बंद करून टाकत असल्‍याचे धक्‍कादायक वास्‍तव समोर येते आहे.

प्रभारी उपचारपद्धती उपलब्‍ध

मानसिक आजारांवर आधुनिक व प्रभावी उपचारपद्धती उपलब्‍ध आहे. औषधोपचार व सोबत कॉग्‍निटिव्‍ह बिहेव्‍हीयरल थेरपी व यांसारख्या थेरपी आणि समुपदेशन अशा विविध माध्यमांतून आजारांवर उपचार घेता येऊ शकतो. मानसिक आजारांचे विश्‍लेषण केल्यास पुरुषांमध्ये लैंगिक समस्‍येशी निगडित आजारांचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. पुरुषांच्‍या तुलनेत महिला डिप्रेशनच्‍या शिकार अधिक प्रमाणात होता आहेत.

असे आहे आजारनिहाय प्रमाण

(प्रतिशंभर लोकसंख्येमागे)

- तणाव (डिप्रेशन) - १५

- चिंतारोग (एन्‍झायटी) - २५

- व्‍यसनाधीनता (ॲडिक्‍शन) - ३०

- लैंगिक समस्‍यांबाबत विकार - ३० ते ४०

- निद्रानाश, झोपेशी निगडित समस्‍या - ३५ ते ४०

- ऑब्‍सेसिव्‍ह कम्‍पल्‍सीव्‍ह डिसऑर्डर - ५

- बायपोलर ऑफेसिव्‍ह डिसऑर्डर - २

- स्‍क्रीझोफ्रेनिया - १ ते २

मानसिक आरोग्‍य चांगले

ठेवण्यासाठी हे करा-

- नियमितपणे ध्यास, योगासने करावे

- रोज शारीरिक व्‍यायाम करावे

- मित्र, कुटुंबीयांसोबत गुणवत्तापूर्ण वेळ घालवावा

- छंद जोपासावेत, दिवसभरातील काही वेळ छंदांसाठी द्यावा

- सात ते आठ तासांची झोप घेणे आवश्‍यक असते

- निसर्गाच्‍या सानिध्यात वेळ घालविण्याचा प्रयत्‍न करावा

- बैठेकाम करताना, ठराविक कालावधीनंतर ब्रेक घ्यावा

कोरोना महामारीनंतर मानसिक आजारांमध्ये लक्षणीय वाढ झालेली असून, यासंदर्भात आणखी जागरुकता वाढली पाहिजे. पुरुषांमध्ये लैंगिकतेशी निगडित व महिलांमध्ये डिप्रेशनचे प्रमाण अधिक राहाते आहे. बहुतांश मानसिक आजार योग्‍य उपचारातून पूर्णपणे बरे हाऊ शकतात. सौम्‍य ते गंभीर स्वरूपाच्या आजारांवर वेळीच व पूर्ण उपचार घेऊन सामान्‍य जीवन जगता येऊ शकते.

-डॉ. हेमंत सोननीस, मानसोपचारतज्‍ज्ञ

गीतेमध्ये (६.६) भगवान श्रीकृष्ण अर्जुनाला सांगतात, की नियंत्रित मन माणसाचे चांगले मित्र होऊ शकते व अनियंत्रित मन त्याचे शत्रू असते. मानसिक स्वास्थ्य आपल्याला चांगले ठेवायचे असल्‍यास आपल्याला मनावर नियंत्रण करणे शिकावे लागेल. समर्थ रामदास स्वामी हे देखील म्हणत, ‘ज्याने मन जिंकले त्याने जग जिंकले’. मनावर नियंत्रण करण्यासाठी मंत्र जप, प्राणायाम, ध्यान, सेवा हे सर्वोत्तम उपाय आहेत.

-कृष्णधन प्रभू,

अध्यक्ष, इस्‍कॉन नाशिक