खुशखबर...राज्याच्या रिकाम्या तिजोरीत यांनी टाकली भर!

अकोला : अवैध गौण खनिज उत्खनन करणाऱ्यांवर करण्यात आलेल्या कारवाया, स्वामित्वधनाचा भरणा करणाऱ्यांमध्ये झालेली वाढ व राज्य महामार्गांच्या कामांमुळे आर्थिक वर्ष 2019-20 संपण्यापूर्वीच खनिकर्म विभागाने शासनाच्या तिजोरीत 50 कोटी 83 लाख 27 हजार रुपये जमा केले आहेत. 49 कोटींच्या महसूल वसुलीचे उद्दिष्ट विभागाने एक महिनाआधीच साध्य केल्याने शासनाच्या तिजोरीत महसूलाची आणखी लाखोंची भर पडणार आहे. विशेष म्हणजे राज्य शासनाच्या तिजोरीत पैशांचा ठणठणाठ, खडखडाट असतानाच खनिकर्म ने कोट्यवधीचा महसूल शासनाकडे जमा केला आहे. 

राज्य शासनाच्या महसूल व वन विभागाच्या वतीने जिल्हा प्रशासनाला प्रत्येक वर्षी गौण खनिजावर स्वामित्वधन वसुलीचे उद्दिष्ट देण्यात येते. संबंधित उद्दिष्ट पूर्तीसाठी जिल्हा प्रशासन प्रत्येक वर्षी प्रयत्न करते. त्यासाठी जिल्ह्यातील गिट्टी खदानींसह वाळू घाटांचा लिलाव करण्यात येतो, तर मुरूम व इतर गौण खनिजांच्या खदानींचा लिलाव करून महसूल गोळा करण्यात येतो. या व्यतिरीक्त अवैध मार्गाने गौण खनिज उत्खननाच्या घटना सुद्धा नेहमीच घडतात.

महसूलाची 103 टक्के वसूली
गौण खनिज माफियांवर महसूल व पोलिस प्रशासनाच्या वतीने कारवाईदेखील करण्यात येते. त्यातून जिल्हा प्रशासनाला महसूल सुद्धा प्राप्त होतो. त्याअंतर्गत आर्थिक वर्ष 2019-20 साठी जिल्हा खनिकर्म विभागाला 49 कोटी रूपये महसूल वसुलीचे उद्दिष्ट देण्यात आले होते. त्यापैकी विभागाने फेब्रुवारी 2020 अखेरच 50 कोटी 83 लाख 27 हजार रुपये शासनाच्या तिजोरीत जमा केले आहेत. आर्थिक वर्ष संपायला एक महिन्याचा कालावधी शिल्लक असल्यानंतर सुद्धा उद्दिष्ट साध्य केल्यामुळे वसुलीची टक्केवारी 103.74 वर जावून पोहचली आहे. 

तीन वर्षांपासून सतत उद्दिष्टपूर्ती
सन् 2019-20 साठी गौण खनिजावरील स्वामित्वधन वसुलीसाठी जिल्हा प्रशासनाला 49 कोटी रुपयांचे उद्दिष्ट मिळाले होते. परंतु प्रशासनाने फेब्रुवारी 2020 अखेरच 50 कोटी 83 लाख 27 हजार रुपये शासनाच्या तिजोरीत जमा केले आहेत. सन् 2018-19 मध्ये हे उद्दिष्ट 46 कोटी होते. त्याबदल्यात 62 कोटी 98 लाख रुपये वसूल करण्यात आले होते, तर सन् 2017-18 मध्ये 42 कोटींचे उद्दिष्ट असल्यानंतर सुद्धा 46 कोटी 21 लाख रुपये शासनाच्या तिजोरीत जमा करण्यात आले होते. म्हणजेच गत तीन वर्षांपासून जिल्ह्यात गौण खनिज वसुलीची उद्दिष्टपूर्ती होताना दिसत आहे.

गौण खनिजापासून मिळालेला महसूल व उद्दिष्ट 
वर्ष               उद्दिष्ट              महसूल (वसूली)
2010-11        17 कोटी         19 कोटी 84 लाख
2011-12        20 कोटी         18 कोटी 15 लाख
2012-13        21 कोटी        18 कोटी 9 लाख 
2013-14        28 कोटी         17 कोटी
2014-15        31 कोटी         15 कोटी 17 लाख
2015-16        42 कोटी         27 कोटी 37 लाख
2016- 17       42 कोटी         29 कोटी 
2017- 18        42 कोटी        46 कोटी 21 लाख
2018-19         46 कोटी        62 कोटी 98 लाख
2019-20         49 कोटी       50.83 कोटी (फेब्रुवारी अखेर)

एक महिन्याआधीच उद्दिष्ट गाठले
शासनाने खनिकर्म विभागाला सन् 2019-20 साठी गौण खनिजावरील स्वामित्वधन वसुलीसाठी 49 कोटी रुपयांचे उद्दिष्ट दिले होते. परंतु विभागाने फेब्रुवारी 2020 अखेरच 50 कोटी 83 लाख 27 हजार रुपये शासनाच्या तिजोरीत जमा केले आहेत. खनिकर्म विभागाने सतत तीन वर्ष उद्दिष्टाच्या तुलनेत अधिक महसूल वसुली केली आहे. त्यामुळे कोणीही गौण खनिजाचे अवैध उत्खनन करू नये अन्यथा त्यांच्यावर कारवाई करण्यात येईल. 
- डॉ. अतुल दोड
जिल्हा खनिकर्म अधिकारी, अकोला