प्रत्येक अन्न व्यावसायिकाने कायद्याच्या आवश्यकतेनुसार त्याच्या नियंत्रणाखाली खाद्यपदार्थाचे व्यवसाय आणि त्या अंतर्गत उत्पादन, प्रक्रिया, आयात, वितरण आणि विक्रीच्या सर्व टप्प्यात बनविलेले नियम यांचे पालन केले पाहिजे.
कोणताही खाद्य व्यावसायिक स्वत: किंवा त्याच्या वतीने कोणतीही व्यक्ती स्वत:च्या वतीने किंवा खाद्यपदार्थाचा उत्पादन, साठवण, विक्री किंवा वितरण करू शकत नाही. यामध्ये प्रामुख्याने जे असुरक्षित आहे; किंवा जे पदार्थ मिस ब्रँडेड किंवा सब स्टॅण्डर्ड आहे किंवा त्यात बाह्य पदार्थ आहे; किंवा परवान्यासाठी आवश्यक असलेल्या अटींशिवाय आहे; किंवा जे लोक आरोग्याच्या हितासाठी अन्न प्राधिकरण किंवा केंद्र सरकार किंवा राज्य सरकारद्वारे काही काळ प्रतिबंधित आहे; किंवा या कायद्याच्या इतर कोणत्याही तरतुदीचा किंवा त्याअंतर्गत बनविण्यात आलेल्या कोणत्याही नियम किंवा नियमांचे उल्लंघन करत आहे.
कोणत्याही खाद्य व्यावसायिकाने संसर्गजन्य रोगानेग्रस्त व्यक्तीस नोकरी देऊ नये.
कोणताही खाद्य व्यावसायिक विक्रेत्यास अशा स्वरूपाची व गुणवत्तेविषयीच्या नियमांद्वारे नमूद केलेल्या नमुन्यात लेखी हमी देत नाही तोपर्यंत कोणत्याही विक्रेत्यास कोणताही अन्नपदार्थ विक्री किंवा विक्रीसाठी देऊ शकत नाही. खाद्य व्यावसायिकाने विक्रेत्यास दिलेल्या कोणत्याही खाद्यपदार्थाच्या विक्रीसंदर्भात कॅश मेमो किंवा चलन, या कलमांतर्गत हमी मानली जाते.
कोणत्याही खाद्यपदार्थाच्या एका उत्पादनाचा भाग हा असुरक्षित आढळल्यास त्याच वर्गातील किंवा वर्णनाच्या अन्नाचा साठा किंवा माल, तेथे त्या बॅचमधील सर्व उत्पादनदेखील असुरक्षित आहे असे मानले जाते. जोपर्यंत सविस्तर मूल्यांकन करून खात्री केली जात नाही, तोपर्यंत उर्वरित बॅच असुरक्षित मानली जाते. बाजारातून हे उत्पादन काढून घेण्याची आवश्यकता असल्यास योग्य त्या उपाययोजना करण्यासाठी कार्यवाही केली जाते.
उत्पादक, पॅकर्स, घाऊक विक्रेते, वितरक आणि विक्रेत्यांचे उत्तरदायित्व
एखादा पदार्थ तयार करणारा किंवा पॅकर अशा प्रकारच्या अन्नाचा नियम आणि नियमांची पूर्तता करत नसल्यास अशा प्रकारच्या खाद्यपदार्थासाठी जबाबदार गृहीत धरण्यात येतो.
घाऊक विक्रेता किंवा वितरक कोणत्याही अन्नपदार्थांसाठी या अधिनियमान्वये जबाबदार असतील. यामध्ये (अ) त्याच्या मुदतीच्या तारखेनंतर पुरवठा; किंवा (बी) निर्मात्याच्या सुरक्षा निर्देशांचे उल्लंघन करून संग्रहित किंवा पुरविला गेला; किंवा (सी) असुरक्षित किंवा मिसब्रँडेड; किंवा (ड) अज्ञात उत्पादक; किंवा (इ) या अधिनियमाच्या तरतुदींचे उल्लंघन करून संग्रहित किंवा हाताळले गेले किंवा ठेवले, त्याद्वारे बनविलेले नियम आणि कायदे; किंवा (फ) असुरक्षित असल्याच्या असताना वितरित केलेले अन्न यांचा समावेश आहे.
विक्रेता कायद्यांतर्गत जबाबदार असतील जेव्हा कोणत्याही मुदतीच्या तारखेनंतर विकले गेलेले अन्न; किंवा खराब हाताळले किंवा अस्वच्छ परिस्थितीत ठेवले; किंवा असुरक्षित किंवा मिसब्रँडेड; किंवा अज्ञात निर्माता किंवा वितरकाकडून खाद्य पदार्थ प्राप्त झाले आहेत ; किंवा असुरक्षित असल्याच्या माहिती वितरित केले आहेत.
खाद्यपदार्थ परत मागविण्याची प्रक्रिया
खाद्य व्यावसायिकाने प्रक्रिया केलेले, उत्पादन केलेले किंवा वितरित केलेले अन्न निर्मिती करताना या कायद्याचे पालन केले नाही किंवा त्यानुसार बनविलेले नसल्यास तो खाद्य पदार्थ त्वरित बाजारपेठेतून आणि ग्राहकांकडून काढून घेतले जातात. यामुळे ग्राहकांना होणारी जोखीम कमी किंवा दूर केली जाऊ शकते. खात्रीशीर सुरक्षित अन्न ग्राहकांपर्यंत पोचवले जाऊ शकते.
प्रत्येक अन्न व्यवसायाचा संचालक खाद्य प्राधिकरणाने नियमांद्वारे अन्न साठवण्याच्या प्रक्रियेशी संबंधित अशा अटी आणि मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन करणे बंधनकारक आहे.
श्रुतिका देव, ९९६०४८९५९९
(अन्न व्यवसाय व्यवस्थापन विभाग, एम आय टी अन्नतंत्र महाविद्यालय, औरंगाबाद)
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.