पशुखाद्यामध्ये ॲझोलाचा वापर 

ॲझोला हे एक उत्तम पशुखाद्य आहे. यामध्ये प्रथिनांचे प्रमाण जास्त तर लिग्निनचे प्रमाण कमी असल्यामुळे जनावरांना सहज पचते. जनावरांच्या शरीराची वाढ व तसेच रोगप्रतिकार शक्‍ती वाढते.

- ताज्या बातम्यांसाठी डाऊनलोड करा ई-सकाळचे ऍप

- पुण्याच्या बातम्या वाचण्यासाठी येथे ► क्लिक करा

वाफ्यामध्ये ॲझोला कल्चर मिसळल्यानंतर साधारणपणे १५ ते २० दिवसांत चांगली वाढ होते. एका वाफ्यातून दररोज सुमारे ५०० ग्रॅम ॲझोला उत्पादन शक्य आहे.

उत्पादनासाठी वाफा 

• सावलीची जागा उत्पादनासाठी  निवडावी, कारण अति सूर्यप्रकाशामुळे अझोला वाळून जाण्याची शक्यता असते.
• जमीन समतल, स्‍वच्‍छ करून घ्‍यावी. ३ मी X ३ मी आकार आणि १२ इंच खोल खड्डा करावा.खड्डयामध्ये योग्य आकाराचा प्लॅस्टिक पेपर अंथरावा.चारही बाजूंनी विटांचा थर द्यावा.
• तयार झालेल्या वाफ्यामध्ये २ किलो चाळलेली माती,  ३० ग्रॅम सिंगल सुपर फॉस्‍फेट मिसळावे. त्‍यानंतर खड्यामध्ये  तीन दिवस पाणी भरून ठेवावे. जेणेकरून खड्यातील मिश्रण तळाला स्थिर होईल.
• त्यानंतर २ ते ३ दिवसांनी वाफ्यातील पाण्यात ५०० ग्रॅम अॅझोला कल्‍चर मिसळावे.
• साधारण १० ते १५ दिवसात वाफ्यातील पाण्‍यावर अॅझोलाची वाढ झालेली दिसून येते. एका वाफ्यातून दररोज ५०० ग्रॅम अझोला मिळतो. 
• दर १० दिवसांनी वाफ्यामध्‍ये थोडे शेण, माती, सिंगल सुपर फॉस्‍फेट मिसळावे. दर दोन महिन्यानंतर वाफ्यातील पाणी व माती बदलावी.
• अझोलासाठी शेणाचा वापर जास्‍त प्रमाणात करू नये. जास्‍त शेण टाकल्‍यामुळे तयार होणारा अमोनिया अझोला वाढीसाठी घातक ठरतो.
• झाडाखाली वाफा केला असल्यास शेडनेटचा 
• मांडव करावा. कारण वाफ्यातील पाण्यात पालापाचोळा पडून कुजण्‍याची शक्‍यता असते.

फायदे 

• मोठ्या प्रमाणात प्रथिनांचे प्रमाण असल्‍यामुळे दूध उत्‍पादनात १५ ते २० टक्‍के वाढ. दुधातील फॅटमध्‍ये वाढ.
• पशुखाद्यावरील २० टक्‍के खर्च कमी होतो.
• शरीराची वाढ होते. रोगप्रतिकार शक्‍ती वाढते.
• कमी जागेत अधिक उत्‍पादन घेता येते.
• मांसल आणि अंडी देणाऱ्या कोंबड्यांच्या खाद्यामध्ये वापर. 
• प्रथिनांचे प्रमाण जास्त तर लिग्निनचे प्रमाण कमी असल्यामुळे सहज पचते.
• वाफ्यातून काढलेले पाणी नत्रयुक्‍त, खनिजयुक्‍त असल्‍याने पिकांसाठी वापरता येते.

जनावरांना ॲझोला देण्‍याची पद्धत 

• जनावरांच्या खाद्यामध्ये वापरताना ॲझोला स्वच्‍छ धुऊन घ्‍यावा.
• प्रत्‍येक जनावराासाठी प्रतिदिन १ ते १.५ किलो ॲझोला खाद्यात मिसळावा. 
• दुधाळ जनावरांना दररोजच्या आहारात २ ते ९ किलो या प्रमाणात द्यावा.
• सुरुवातीला पशुखाद्यामध्ये  १:१ या प्रमाणात मिसळावा. त्‍यानंतर पशुखाद्यनिहाय अझोला खाद्यामध्ये वापरावा.
• अझोला सुकल्‍यानंतर दहा टक्‍के प्रमाणात पशुखाद्यात मिसळावा.

- डॉ. आम्रपाली कोथरे, ८३२९५४६२४९ (पशुवैद्यक व पशुविज्ञान महाविद्यालय, परभणी)

Edited By - Prashant Patil