- डॉ. विराज वैद्य, संस्थापक, मेधा-एआय

दैनंदिन जीवनातील गोंधळात, आपली हाडे आपल्याला प्रत्येक पावलावर मदत करतात. मात्र, समस्या निर्माण होईपर्यंत आपली हाडे अनेकदा दुर्लक्षित राहतात. येथेच हाडांची घनता स्कॅन चित्रात येते. हे स्कॅन काय आहेत, ते का आवश्यक आहेत आणि ‘ऑस्टियोपोरोसिस’सारख्या हाडांच्या समस्यांसाठी तुम्ही जोखमीचे मूल्यांकन कसे करू शकता याचा शोध घेऊ या.

हाडांची घनता स्कॅन काय सांगते?

हाडांची घनता स्कॅन हाडांची ताकद आणि जाडी मोजते. ही चाचणी हाडांच्या एका विभागात पॅक केलेले कॅल्शिअम आणि इतर हाडांच्या खनिजांचे ग्रॅम अचूकपणे मोजण्यासाठी क्ष-किरणांच्या कमी डोसचा वापर करते. यातून हाडांच्या आरोग्याचा आणि फ्रॅक्चरच्या जोखमीचा स्नॅपशॉट मिळतो.

चाचणी का आवश्यक?

वयानुसार आपल्या हाडांची ताकद कमी होते, विशेषत: रजोनिवृत्तीनंतरच्या स्त्रियांसाठी, ज्यामुळे त्यांना ऑस्टिओपोरोसिस होण्याची शक्यता असते. हाडे ठिसूळ आणि उतींचे नुकसान झाल्यामुळे नाजूक होतात. हाडांच्या घनतेच्या स्कॅनद्वारे हे लवकर ओळखणे महत्त्वाचे का आहे, याची कारणे पुढीलप्रमाणे,

• ऑस्टिओपोरोसिसची ओळख : फ्रॅक्चर होण्यापूर्वी डेक्सा स्कॅन ऑस्टिओपोरोसिस ओळखू शकतो.

• जोखीम मूल्यांकन : हे भविष्यातील जोखमीचे मूल्यांकन करते.

• मॉनिटर थेरपी : ऑस्टिओपोरोसिस उपचार घेत असलेले थेरपीच्या परिणामकारकतेवर लक्ष ठेवू शकतात.

हाडांची घनता स्कॅन कधी घ्यावा?

• ६५ आणि त्याहून अधिक वयाच्या महिला आणि ७० आणि त्याहून अधिक वयाचे पुरुष : ऑस्टिओपोरोसिससाठी नियमित तपासणी.

• रजोनिवृत्तीनंतर ५०-६९ वयोगटातील स्त्रिया आणि पुरुष : ५० वर्षांनंतर फ्रॅक्चर, ऑस्टिओपोरोसिसचा कौटुंबिक इतिहास किंवा हाडांची झीज होऊ देणारी परिस्थिती यांसारखे जोखीम घटक असल्यास स्कॅनचा विचार करा.

• ज्याची उंची कमी झाली आहे : कारण हे ऑस्टियोपोरोसिसमुळे पाठीचा कणा फ्रॅक्चरचे लक्षण असू शकते.

• तुमच्या जोखमीचे मूल्यांकन करा : हाडांचे आरोग्य कॅल्क्युलेटर

तुमच्या जोखमीची जाणीव करण्यासाठी खालील घटकांचा विचार करा

• कॅल्शिअमचे सेवन : तुम्हाला दुग्धजन्य पदार्थ किंवा पूरक आहारातून पुरेसे कॅल्शिअम मिळत आहे का?

• व्हिटॅमिन ‘डी’ची पातळी : तुम्हाला पुरेसा सूर्यप्रकाश मिळतो का, की तुम्हाला व्हिटॅमिन ‘डी’ सप्लिमेंट्सचा विचार करण्याची गरज आहे?

• शारीरिक क्रियाकलाप : चालणे, धावणे यांसारखे व वजन उचलणारे व्यायाम दिनचर्येचा भाग आहेत का?

• धूम्रपान आणि अल्कोहोल : दोन्ही हाडे कमकुवत करू शकतात.ऑस्टियोपोरोसिसचा कौटुंबिक इतिहास : तो तुमच्या कुटुंबात आहे का?

प्रत्येक घटकाला ‘चांगले’, ‘सरासरी’ किंवा ‘सुधारणेची गरज आहे’ असे रेट करा.

लक्षात ठेवण्यासारखे मुद्दे

तुमची हाडे तुमच्या शरीराच्या संरचनेत मध्यवर्ती असतात. हाडांची घनता स्कॅन या संरचनेच्या आरोग्याविषयी एक महत्त्वपूर्ण अंतर्दृष्टी देते, ज्यामुळे तुम्हाला संभाव्य समस्या टाळण्यास आणि वयानुसार तुमची गतिशीलता राखण्यात मदत होते. आपल्या हाडांची वेळीच काळजी घ्या.