तळेगाव दाभाडे, ता. ७ : मोबाइलचा अतिरेक माणसाच्या मेंदूवर, विशेषतः लहान मुले व तरुणांवर गंभीर परिणाम करत असल्याचे चित्र मावळ तालुक्यात दिसून आहे. गेल्या काही महिन्यांत मावळातील अनेक शाळांमध्ये, विद्यार्थ्यांच्या एकाग्रतेचा अभाव, अभ्यासातील आवड कमी होणे, सतत चिडचिड व विस्मरणाचे प्रमाण वाढल्याचे निरीक्षण तज्ज्ञांनी नोंदवले आहे. या सर्वामागे सतत मोबाइलवर घालवलेला वेळ, रील्स स्क्रोलिंग, गेम्स यांसारखे डिजिटल व्यसन हे मुख्य कारण असल्याचे तज्ज्ञांचे निरीक्षण आहे.
याबाबत अधिक चर्चा केली असता, मानसोपचार तज्ज्ञ डॉ. अनिश भट यांनी शालेय आणि महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांबाबत काही निरीक्षणे नोंदवली. सतत स्क्रीनवर राहिल्याने मेंदूची नैसर्गिक सर्जनशीलता कमी होते. मोबाइल न दिल्यास चिडचिड, राग, मानसिक अस्वस्थता जाणवते. रात्री उशिरापर्यंत मोबाइलवर वेळ घालवणाऱ्यांमध्ये झोपेचा अभाव आणि दिवसभर थकवा आढळतो. यावर मुलं अभ्यास करत नाहीत, मोबाइल मागतात. न मिळाल्यास चिडतात. झोपत नाहीत आणि सकाळी उठायला नकार देतात,’’ अशा तक्रारी काही पालकांनी आपल्या पाल्यांच्या शाळेकडे केल्या आहेत.
पूर्वी मेंदू ज्या गोष्टी करत होता, उदा. जसे की तारखा लक्षात ठेवणे, पत्ते आठवणे, यादी लक्षात ठेवणे त्या साऱ्या जबाबदाऱ्या आता मोबाइल घेतो आहे. परिणामी, मेंदूचे कार्य कमी होत असल्याचे काही निष्कर्ष काही संशोधकांनी यापूर्वीच नोंदवले आहेत.

विद्यार्थांनी मोबाइलचा अतिरेक न करता वाचनाकडे जास्त लक्ष द्यावे. वाचनामुळे बुद्धीला चालना मिळते, तर मोबाइलमुळे दुष्परिणाम होतात. पालकांनी स्वत: आणि आपल्या मुलांनादेखील मोबाइलपासून दूर ठेवण्यासाठी प्रयत्न करावा.
सुदाम वाळुंज, गट शिक्षणाधिकारी, मावळ

मोबाइलचा अतिवापर मुलांच्या मेंदूच्या विकासावर घातक परिणाम करत आहे. चिडचिड, एकाग्रतेचा अभाव, झोपेच्या तक्रारी, भाषा आणि सामाजिक संवादात अडथळा यासारखी लक्षणे दिसून येत आहेत. पाच वर्षांखालील मुलांना मोबाइल अजिबात देऊ नये. तर, विद्यार्थी सज्ञान होईपर्यंत कामापुरताच आणि पालकांच्या देखरेखीखालीच मोबाइलचा वापर व्हावा.
- डॉ. अनीश भट, मानसोपचारतज्ज्ञ, तळेगाव दाभाडे

पालक, शिक्षकांनी काय करावे?
- डिजिटल डिटॉक्स डे : पालकांनी आठवड्यातून एक दिवस मोबाइल बंद ठेवा
- शिक्षकांनी शाळांमध्ये मोबाइलचा वापर मर्यादेत करावा
- पालकांनी स्वतः वारंवार मोबाइल बघणे टाळावे. अन्यथा मुले अनुकरण करतात.
- सांस्कृतिक, मैदानी उपक्रम वाढवावेत. मुलांना मोबाइलऐवजी खेळ, कला, वाचन यांकडे वळवा.
- ‘नो मोबाइल ट्रेकिंग’ उपक्रम राबवावेत.