फ्लॉरिडातील अनोखे राष्ट्रीय उद्यान – एव्हरग्लेड्स

अमेरिकेच्या अति दक्षिणेकडील फ्लॉरिडा राज्यातील एव्हरग्लेड्स नॅशनल पार्क हे एक अनोखे राष्ट्रीय उद्यान आहे. त्याचा विस्तार तब्बल 15 लाख 8976 एकर (6 हजार चौरस कि.मी.) आहे. त्याला मगरींचे `आगर’ म्हणता येईल. अंदाजे 2000 ते 2500 मगरी आणि सुसरींचे वास्तव्य तेथे आहे. या पार्कची भ्रमंती, म्हणजे डोळ्यांपुढे कायमचा तरळणारा अनुभव होय. .त्याची तुलना भारतातील पश्चिम बंगाल व बांग्लादेशातील खुलनाच्या दरम्यान पसरलेल्या सुंदरबन्स राष्ट्रीय उद्यानाशी करता येईल. त्याचाही विस्तार प्रचंड असून, ते 10 हजार 277 चौरस कि.मी मध्ये पसरले आहे. रॉयल बंगाल टायगर्स (वाघ) साठी व मगरींसह अऩ्य वन्य जीवांसाठी ते प्रसिद्ध आहे.एव्हरग्लेड्स अमेरिकेच्या प्रसिद्ध तीन बायोस्फियर्स (जीवावरणाचा) चा भाग आहे. त्यात नेवाडा राज्यातील डेथ व्हॅली व वायोमिंग, मॉन्टॅना व आयडाहो या राज्यातील यलोस्टोन नॅशनल पार्क यांचा समावेश होतो. जगातील पर्यटकांसाठी ही तीन खास आकर्षणे होत. एव्हरग्लेड्सला दरवर्षी 11 ते 12 लाख पर्यटक भेट देतात..एव्हरग्लेड्सला पोहोचण्यासाठी सर्वात जवळच्या होमस्टेड या शहरात रात्री मुक्काम करून आम्ही त्या राष्ट्रीय उद्यानाला वीस मिनिटात पोहोचलो. एव्हग्लेड्सचे अनेक भाग व ट्रेल्स असून, त्याचा दौरा करण्यास किमान दोन आठवडे लागतात. परंतु, त्यातील सर्वात महत्वाचे व नेमके भाग पाहाण्यासाठी दोन ते तीन दिवस पुरेसे असतात.सुंदरबन असो की एव्हरग्लेड्स, ती खारफुटी अथवा कांदळवनाची खुरटी व ओलसर अथवा पाणथळ जमीनीवर (मँग्रोव्ह) पसरलेली जंगले आहेत. एव्हग्लेड्सच्या जंगलाची खोली सात ते दहा फूट असून, त्याखाली लाखो वर्षापासून निर्माण होत असलेल्या व पसरलेल्या चुनखडीची जमीन आहे. त्यामुळे तिच्या कडेकपारीतून पाणी साठून राहाते व त्यात वेगळी जलसृष्टी पाहावयास मिळते..त्यातून फेरफटका मारण्यासाठी एअरबोट्स (बोटीच्या पाठीशी भलामोठा पंखा असलेली) ची सोय आहे. प्रत्यक्षात एव्हरग्लेड्सच्या प्रवाहात व त्यातील पाणथळ जागेतील वनस्पतींच्या गल्ल्यागल्यातून जाण्यापूर्वी तेथील मार्गदर्शक मगरींची, त्यांच्या हालचालींची, त्यांनी झेप मारल्यास काय काळजी घ्यावयाची, लहान मुलांना काठापासून कसे दूर बसवायचे, याची माहिती देतो. त्याच्या हातात मगरीचे पिलू होते.जवळच्या काचेच्या पिंजऱ्यात पांढऱ्या पिवळया रंगाचा बर्मीज पायथन ( अजगर) होता. मगरींचे आयुष्य सर्वसाधारणतः पन्नास ते सत्तर वर्षाचे असते. एअर बोटमधून जाताना आम्हाला उबदार गवतात लपून ठेवलेली मगरीची अंडी व त्यांची राखण करणाऱ्या मगरी दिसल्या..मगर हा अतिशय सुस्त प्राणी. मादी अंड्याची सतत राखण करतात. त्यांच्या भोवती कुणी फिरकल्यास त्यावर क्षणार्धात हल्ला करणाऱ्या व पिले बाहेर पडताच त्यांना तोंडात अलगद उचलून पाण्यात सुरक्षित स्थळी नेणाऱ्या मगरींची माहिती तो देत होता.विकीपिडियानुसार, एव्हरग्लेड्स पार्क 1934 मध्ये स्थापन झाला. त्यात अमेरिकन मगरींव्यतिरिक्त पँथर्स, 350 प्रकारचे पक्षी, 300 प्रकारचे मासे, 40 प्रकारचे सस्तन प्राणी, 50 प्रकारचे सरपटणारे प्राणी आदी राहातात. एव्हरग्लेड्समधून प्रवास करताना पांढऱ्या, निळ्या व खाऱ्या रंगाचे असंख्य बगळे खाद्याच्या शोधात उडताना व उतरताना दिसतात..एव्हग्लेड्सच्या पाणथळ सॅव्हानातील (तृणभूमी वा गवताळ प्रदेशातील) गवताची उंची जेमतेम कमरेएवढी. तेथील प्राणीसृष्टी बव्हंशी लपलेली. मधूनमधून उंच झाडांची बेटे दिसतात. केनियातील मसाई मारा व तान्झानियातील सिरंगेटीच्या उष्ण प्रदेशातील जंगलांच्या मैलो न मैल पसरलेल्या गवताची उंचीही तेवढीच. परंतु, त्यातून फिरताना वनगाई, हत्ती, अनेक प्रकारची हरणं, काळवीट, झेब्रा, बैलासारखे दिसणारे बीस्ट, चित्ते, कोल्हे, लांडगे, अस्वले, सिंहांचे कळप आदींचे मनोरम दर्शन होते..एव्हरग्लेड्स नॅशनल पार्कला 1976 मध्ये इंटरनॅशनल बायोस्फियर रिझर्व (आंतरराष्ट्रीय राखीव जीवावरण) चा दर्जा मिळाला. 1979 मध्ये युनेस्कोने जागतिक ठेवा व 1987 मध्ये वेटलँड ऑफ इंटरनॅशनल इम्पॉर्टन्सचा दर्जा दिला व 1993 मध्ये हा ठेवा धोक्यात आल्याचे घोषित करण्यात आले.याचे कारण, त्या परिसरात येणारी असंख्य समुद्रीवादळे (कटरीना, विल्मा, रिटा, डोन्ना) व त्यापासून प्राण्यांची व वनप्रदेशाची होणारी हानि. त्याचबरोबर, एव्हग्लेड्सच्या भोवती वाढणारी मनुष्यवस्ती, शहरनिर्मिती व या प्रदेशावर होणारे आक्रमण. फ्लॉरिडात रोज एक हजार नवी कुटुंबे वस्तीस येत आहेत. मायामी व अन्य काही शहरे एव्हरग्लेड्सच्या जंगलांना दूर करून उभारण्यात आली आहेत..अमेरिकेचे माजी अध्यक्ष जो बायडेन यांच्या कारकीर्दीत 2025 मध्ये या पार्कच्या नूतनीकरणासाठी 444 दशलक्ष डॉलर्सची तरतूद नियोजित करण्यात आली.एव्हरग्लेड्सच्या गाइडनुसार, ``या प्रदेशात साप आणि बर्मीज अजगरांची संख्या अलीकडच्या काही वर्षात प्रचंड वाढली. त्यांना भक्ष्य करणारे कोणतेही प्राणी नाहीत. उलट, पक्षी व मासे यांच्यावर ते जोरदार हल्ला करून गिळंकृत करतात. त्यामुळे त्यांना शोधून नष्ट करण्याची मोहीम हाती घेण्यात आली आहे. तिला सरकारी मान्यता मिळाली आहे. एवढेच नव्हे, तर त्यांना शोधणाऱ्यांना बक्षीसही देण्यात येते..साऊथ फ्लॉरिडा वॉटर मॅनेजमेन्ट डिस्ट्रिक्ट्स पायथॉन एलिमिनेशन प्रोग्राम या अंतर्गत झालेल्या स्पर्धात 850 जणांनी भाग घेतला व एव्हरग्लेड्समधील जलप्राण्यांना व पक्षांना वाचविण्यासाठी सुमारे 200 बर्मींज अजगरांना नष्ट करण्यात आले. अमेरिकेच्या जिऑलॉजिकल सर्व्हे व फ्लॉरिडा विद्यापिठातील तज्ञांनी 2015 पाहाणी केली. त्या दरम्यान एव्हरग्लेड्समध्ये 95 सशांना सोडण्यात आले.त्यानंतरच्या 11 महिन्यात 77 टक्के ससे बर्मी अजगरांचे भक्ष्य झाले. बर्मी अजगरांव्यतिरिक्त अन्य प्रकाराच्या अजगरांनाही पकडण्यात येते. त्याचे कंत्राट दिले जाते. एव्हरग्लेड्सच्या व्यवस्थापन या कंत्राटदारांना अजगरांच्या समूहाचे स्थळ दाखविते. कंत्राटदार त्यांना रात्री निरनिराळी उपकरणे वापरून शोधतात व पकडतात. त्यांना नष्ट करून बनविलेले पदार्थ पाळीव कुत्र्यांसाठी डॉगफुड म्हणून विकले जाते..चार फुटांचा अजगर असेल तर त्याला पकडल्यास 50 डॉलर्स व त्यापेक्षा अधिक लांब असेल, तर प्रत्येक फुटाला अधिक 25 डॉलर अशी किंमत दिली जाते. मॅट कोगो याने जूनमध्ये 13 अजगर पकडले व 1000 डॉलर्स मिळविले. 11 ते 20 जुलै 2025 दरम्यान अजगर पकडण्याची स्पर्धा आयोजित करण्यात आली होती.एव्हरग्लेड्स पर्यटनाच्या कार्यालयात रेस्टॉरन्ट्स असतात. तेथे बेडूक व मगरींच्या मांसापासून बनविलेले खाद्यपदार्थ मिळतात. जॉर्जियामध्ये या पदार्थांची अऩेक रेस्टॉरन्ट्स आहेत. तसेच, अटलांटानजिक हेलन या सुदंर गावाला भेट देताना तेथील अनेक दुकांनातून जर्की विकणारी व त्याची जाहीरात करणारी अऩेक दुकाने दिसली. जर्की म्हणजे प्राण्यांचे सुकलेले व मांस. ते नाश्त्याला वापरतात..त्यात समावेश असलेल्या प्राण्यांची नावे पुढील प्रमाणे - एलिगेटर (मगर), एन्टेलोप (काळवीट), डक (बदक), एल्क (अमेरिकेत आढळणारे मोठ्या आकाराचे हरीण) कांगारू (ऑस्ट्रेलियातील प्राणी), व्हेनिझन (हरणाचे मांस), ऑस्ट्रिच (शहांमृग), वाइल्ड बोअर (रानटी डुक्कर), याक (बर्फाळ प्रदेशात वावरणारा बैलासारखा प्राणी), बायसन (रानगवा), कॅमल (उंट), फिश (मासा), कॅरिबू किंवा रेन्डियर ( हरीण) इ.जिभेचे चोचले पुरविण्यासाठी माणूस काय काय करील, याची कल्पनाही करता येत नाही..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates, मराठी ताज्या बातम्या, मराठी ब्रेकिंग न्यूज, मराठी ताज्या घडामोडी. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.