Copyright:रामायण किंवा भगवद्‌गीतेवर कॉपीराईट लागतो का?; दिल्ली हायकोर्टाने दिला महत्वाचा निर्णय

Copyright on Religious Books:नुकतीचं दिल्ली उच्च न्यायालयात एक याचिका दाखल करण्यात आली होती. एक प्रकाशन संस्थेने न्यायालयात दावा केला होता की त्यांनी छापलेल्या धार्मिक ग्रंथातील मजकुराचा कोणीही वापर करु शकत नाही. दिल्ली उच्च न्यायालयाने या खटल्याच्या सुनावणीदरम्यान म्हटले की, भगवतगीता किंवा भागवत यासारख्या धार्मिक ग्रंथांवर कोणतीही एक व्यक्ती किंवा संस्था कॉपीराइटचा दावा करू शकत नाही. पण , न्यायालयाने हे देखील म्हटलेकी त्या धार्मिक ग्रंथांवर आधारित नाटक किंवा कोणत्याही रुपांतरित कार्यावर कॉपीराइटचा दावा केला जाऊ शकतो.

न्यायमूर्ती प्रतिभा एम सिंह यांनी सांगितलं की भगवद्गीता किंवा इतर आध्यात्मिक पुस्तकांच्या मजकुराच्या वास्तविक पुनरुत्पादनावर कोणताही आक्षेप असू शकत नाही, परंतु कॉपीराइट कायदा विविध गुरू आणि अध्यात्मिक शिक्षकांनी ज्या प्रकारे त्यांचा अर्थ लावला आणि कॉपी केला त्यावर लागू होईल. कोणतेही स्पष्टीकरण, रुपांतर किंवा नाटकीय कार्य कॉपीराइट संरक्षणास पात्र असेल.

बार आणि खंडपीठाच्या अहवालानुसार, उच्च न्यायालयाने आपल्या आदेशात म्हटले आहे की, “आध्यात्मिक ग्रंथांवर कॉपीराइटचा दावा करता येणार नाही. पण, कार्याचे कोणतेही रुपांतर ज्यामध्ये स्पष्टीकरण, सारांश, अर्थ, स्पष्टीकरण/व्याख्यान प्रदान करणे किंवा धर्मग्रंथांवर आधारित नाटक संस्थांनी तयार केलेली कोणतीही दृकश्राव्य किंवा नाट्यकृती तयार करणे समाविष्ट आहे, उदाहरणार्थ, रामानंद सागर यांचे रामायण किंवा BR चोपडा यांचे रामायण यांसारख्या दूरदर्शन मालिक, लेखकांची मूळ रचना असल्याने आणि परिवर्तनात्मक कामे असल्याने, कॉपीराइट संरक्षणास पात्र असेल."

भक्तिवेदांत बुक ट्रस्टने दाखल केलेल्या कॉपीराइट उल्लंघनाच्या दाव्याच्या सुनावणीदरम्यान न्यायालयाने ही निरीक्षणं नोंदवली. ट्रस्टची स्थापना इंटरनॅशनल सोसायटी फॉर कृष्णा चेतना (इस्कॉन) चे संस्थापक श्रीला प्रभुपाद यांनी केली होती. न्यायालयाला सांगण्यात आलं की प्रभुपाद हे एक प्रसिद्ध विद्वान, तत्त्वज्ञ आणि सांस्कृतिक राजदूत होते ज्यांनी भारत आणि परदेशात विविध हिंदू धर्मग्रंथांचा संदेश प्रसारित केला होता.(Latest Marathi News)

ट्रस्टने न्यायालयाला सांगितले की प्रभुपादांनी अनेक व्याख्याने दिली आणि धार्मिक ग्रंथांवर आधारित पुस्तके प्रकाशित केली जी अनेक भाषांमध्ये भक्त वाचतात. ट्रस्टने सांगितले की त्यांनी धार्मिक पुस्तकं विवध भाषांमध्ये समजतील अशा रुपात निर्माण केली, जी जगभरातील सर्वसामान्य लोकांना समजण्यास सोपी जातात. ट्रस्टच्या वतीने युक्तिवाद करण्यात आला की, या सर्व कामांचे कॉपीराइट लेखकाकडे होते, ते 1977 मध्ये त्यांच्या मृत्यूनंतर फिर्यादी-ट्रस्टकडे हस्तांतरित करण्यात आले होते.

तक्रारदार ट्रस्टने फिर्यादीचे कॉपीराइट केलेले काम अपलोड केलेल्या चार वेबसाइट्स, पाच मोबाइल अ‍ॅप्लिकेशन्स आणि चार इन्स्टाग्राम हँडलविरुद्ध बंदीचा आदेश मागितला. या प्रकरणाचा विचार केल्यानंतर न्यायमूर्ती सिंह म्हणाले की, फिर्यादीच्या कामाची मोठ्या प्रमाणात चोरी झाली आहे आणि कॉपीराईटचं उल्लंघन करण्यात आलंय.

न्यायमूर्ती सिंग यांनी प्रतिवादींच्या विरोधात एक पक्षीय अंतरिम आदेश पारित केला आणि त्यांना वादीच्या कॉपीराइट कार्यांचे उल्लंघन करणे थांबवण्याचे आदेश दिले. न्यायमूर्ती सिंग यांनी गुगल आणि मेटाला अ‍ॅप्लिकेशन्स आणि वेब पेजेस काढून टाकण्याचे आदेशही दिले. या संकेतस्थळांवर कारवाई करण्याचे निर्देशही न्यायालयाने अधिकाऱ्यांना दिले. (Latest Marathi News)