Ladakh Protest: लडाख का धुमसतोय?

लडाखला राज्याचा दर्जा देण्याची आणि घटनात्मक हक्कांचे संरक्षण करण्याची मागणी करणाऱ्या जेन-झी आंदोलकांनी बुधवारी (ता. २४) भाजपच्या कार्यालयाला आग लावली. लेह शिखर मंडळ (लॅब) या संघटनेच्या आवाहनावरून लेहमध्ये संपूर्ण बंद पाळण्यात आला. मात्र, त्याला नंतर हिंसक वळण लागले. लडाख का धुमसत आहे, याचा आढावा....काय आहे कारण?सन २०१९ मध्ये ‘कलम ३७०’ रद्द झाल्यानंतर आणि जम्मू-काश्मीर फेररचना कायदा २०१९ मंजूर झाल्यानंतर जम्मू-काश्मीर राज्याचे दोन केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये विभाजन झाले. जम्मू-काश्मीर (विधिमंडळासह) आणि लडाख (विधिमंडळाशिवाय). त्यानंतर लडाखचा राजकीय आणि कायदेशीर दर्जा वादग्रस्त ठरला असून, तेथील नागरिक थेट केंद्र शासनाच्या नियंत्रणाखाली आहेत. त्यामुळे काही नागरिकांचा त्याला विरोध असून, आंदोलनामध्ये ‘जेन-झी’ आंदोलकांचे प्रमाण अधिक असल्याचा दावा केला जात आहे..सहाव्या अनुसूचीबाबत मागणी काय आहे?लडाखमधील ९० टक्क्यांपेक्षा जास्त लोकसंख्या अनुसूचित जमातींतील असल्याने सहाव्या अनुसूचीखाली या प्रदेशाचा समावेश करावा, अशी सातत्याने मागणी होत आहे. भारतीय राज्यघटनेतील ‘कलम २४४’ अंतर्गत असलेली सहावी अनुसूची आदिवासीबहुल प्रदेशांसाठी स्वायत्त जिल्हा परिषदा स्थापण्याची तरतूद करते..या परिषदांना पाच वर्षांचा कार्यकाळ असतो. जमीन, जंगल, पाणी, शेती, ग्रामपंचायत, आरोग्य, स्वच्छता, स्थानिक पोलिस यंत्रणा इत्यादी विषयांवर कायदे करण्याचा अधिकार त्यांना असतो. सध्या ईशान्य भारतात १० स्वायत्त जिल्हा परिषदा आहेत. आसाम, मेघालय, मिझोराममध्ये प्रत्येकी तीन आणि त्रिपुरामध्ये एक..वांगचूक यांची भूमिकासोनम वांगचूक हे अभियंता असून, सर्वसमावेशक शिक्षण, शाश्वत पर्यावरण या विषयांवर काम करणारे सामाजिक कार्यकर्ते आहेत. गेल्या काही दिवसांत वांगचूक यांनी लडाखच्या स्वायत्ततेबाबत सातत्याने प्रश्न उपस्थित केले आहेत. २०१९ मध्ये त्यांनी तत्कालीन केंद्रीय आदिवासी कामकाजमंत्री अर्जुन मुंडा यांना पत्र लिहून लडाखला सहाव्या अनुसूचित समाविष्ट करण्याची मागणी केली. मात्र, त्यानंतर काही ठोस चर्चा झाली नाही, असे त्यांचे म्हणणे आहे..सन २०१९ मधील विद्यार्थी आंदोलनांना माजी खासदार थुपस्तान छेवांग यांनी पाठिंबा दिला आणि ‘लेह ॲपेक्स बॉडी’ची स्थापना झाली. कारगिलमध्येही संघटनांनी एकत्र येऊन कारगिल डेमोक्रॅटिक अलायन्स निर्माण केले.सहाव्या अनुसूचीअंतर्गत संरक्षण देण्याचे आश्वासन भाजपने २०१९ मध्ये दिले होते आणि केंद्र सरकारने तो शब्द पाळला पाहिजे, असे वांगचूक यांनी म्हटले आहे. प्रशासनावर औद्योगिक क्षेत्राचा प्रभाव पडत असून, लडाखमधील प्रत्येक दरीत ते खाणकाम करू इच्छितात, असाही आरोप त्यांनी केला आहे..यापूर्वीही आंदोलनलडाखला राज्याची मागणी देण्यासाठी ६ मार्च २०२४ रोजी केंद्रीय गृह मंत्रालय, लेह शिखर मंडळ यांच्यातील चर्चा अपयशी ठरल्यावर वांगचूक व इतरांनी लेहमध्ये उपोषण सुरू केले होते. २१ दिवस हे उपोषण चालले.सन २०१९ मध्ये विशेष दर्जा काढून टाकल्यावर आणि केंद्रशासित प्रदेशाचा दर्जा दिल्यावर लडाखमध्ये आनंदाचे वातावरण होते. मात्र, त्यानंतर हिल डेव्हलपमेंट कौन्सिलच्या अधिकारांमध्ये झालेली कपात; तसेच रोजगार संधी कमी झाल्यामुळे तेथील काही नागरिकांमध्ये नाराजी होती. त्याविरोधातही आंदोलन झाले.सप्टेंबर २०२४ मध्ये ‘लेह शिखर मंडळा’ने ‘चलो दिल्ली’ पदयात्रा काढून या प्रश्नाकडे लक्ष वेधले होते..Latest Marathi News Updates: देश-विदेशासह राज्यात दिवसभरात काय घडलं? वाचा एका क्लिकवर.भाजपचे आरोपभारतीय जनता पक्षाचे नेते अमित मालवीय यांनी लेहमधील हिंसाचाराचे फोटो आणि व्हिडिओ शेअर करून काँग्रेसवर आरोप केले आहेत. फुंतसोग स्टॅन्झिन त्सेपाग काँग्रेसचा असून, तो जमावाला भडकवत आहे. भाजप कार्यालय व हिल कौन्सिलवर झालेल्या हिंसाचारात तो सहभागी दिसत आहे, असे मालवीय यांनी म्हटले आहे..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Ladakh Protest: लडाख का धुमसतोय?

Related Stories