संवाद : स्पर्धा परीक्षा पूर्वतयारी

- पोरस राजपुरोहित

पोस्ट कोविडमुळे बरीच अनिश्चितता निर्माण झाली आहे. परंतु या स्पर्धेच्या युगात मुलांच्या उज्ज्वल भवितव्यासाठी आणि यश संपादन करण्यासाठी आतापासूनच प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. प्रत्येक पालकाला आपल्या मुलांना उत्तम पगाराची सुरक्षित नोकरी असावी तसेच समाजात स्वतःची ओळख निर्माण करावी असे वाटते. त्यासाठी उत्तम पर्याय व मार्ग म्हणजे केंद्रीय लोक सेवा आयोग (यूपीएससी) आणि महाराष्ट्र लोक सेवा आयोग (एमपीएससी) यांसारख्या स्पर्धा परीक्षा, ज्या आपल्यापैकी अनेकांना परिचित आहेत. परंतु अशा परीक्षा उत्तीर्ण करण्यासाठी सर्वात महत्त्वाची पायरी म्हणजे त्यासाठी योग्य मार्गदर्शन असणे आवश्यक आहे, जे अशा परीक्षा उत्तीर्ण करण्यासाठी आवश्यक आहे.

‘यूपीएससी-सीएसई’ परीक्षा-३ टप्प्यांची निवड प्रक्रिया असते. पूर्वपरीक्षेमध्ये एक मुख्य आणि दुसरी मुलाखत यामध्ये तुमचे विश्लेषणात्मक ज्ञान तपासले जाते. संकल्पनात्मक स्पष्टता आणि तुमची समज पातळी मुख्य स्तरावर तपासली जाते. मुलाखतीसाठी तुमची निवड होईपर्यंत फक्त तुमच्या व्यक्तिमत्त्वाचे मूल्यांकन करणे आवश्यक असते, मुलाखतीची पातळी मुख्यतः व्यक्तीच्या मनावस्था जाणून घेण्यासाठी तयार केली जाते. थोडक्यात, संपूर्ण प्रक्रिया उमेदवाराचे संपूर्ण विश्लेषण निश्चित करते.

‘यूपीएससी-सीएसई’ परीक्षा ही आयएएस, आयपीएस, आयएफएस, आयआरएस सारख्या विविध प्रतिष्ठित सरकारी पदांसाठी असते, जी उमेदवार त्यांच्या अंतिम गुणांनुसार प्राप्त करतो. सध्याच्या स्पर्धात्मक वातावरणात यश मिळविण्यासाठी, दहावी नंतरच्या लगेचच ‘एमपीएससी’ व ‘यूपीएससी’ यासारख्या उज्ज्वल भविष्याकडे वाटचाल करणाऱ्या परीक्षांचे समुपदेशन वर्ग लवकरात लवकर सुरू करणे गरजेचे आहे.

‘एमपीएससी’ व ‘यूपीएससी’ यासारख्या स्पर्धा परीक्षा उत्तीर्ण होण्याचा कालावधी व संधी या फारच कमी असतात आणि या परीक्षांसाठी असणारा कालावधी हा देखील मर्यादित असतो. त्यामुळे पहिल्या एक किंवा दुसऱ्या प्रयत्नात ही परीक्षा पास होऊन सरकारी नोकरी मिळवण्यासाठी याची सुरुवात व सराव फार आधीपासून करणे गरजेचे आहे. आजही असे अनेक जण आहेत ज्यांनी पहिल्याच प्रयत्नात घसघशीत यश संपादन केले आहे आणि सरकारी नोकऱ्या मिळविल्या आहेत याचे कारण म्हणजे त्यासाठी त्यांनी यासाठी आवश्यक ती पूर्वतयारी ही शाळा किंवा कनिष्ठ महाविद्यालयीन स्तरावर केलेली आहे. २०२२च्या शेवटी निकाल लागलेल्या ‘युपीएससी-सीएसई’ २०२१ मध्ये रँक १ मिळवणाऱ्या श्रुती शर्मा (बीए) हिने हे सिद्ध केले आहे, की तुमच्याकडे चिकाटी व योग्य दिशा असेल तर तुम्ही दुसऱ्या प्रयत्नात ही परीक्षा पास करू शकता. तरुण वयातील विद्यार्थी योग्य पाठबळ, अनुभवी शैक्षणिक वातावरण आणि प्रभावी समुपदेशनाने त्यांचे जीवनाचे ध्येय साध्य करू शकतात.

कोरोनासारख्या जागतिक महामारीनंतर सरकारी नोकऱ्यांकडे केवळ सामाजिक प्रतिष्ठा वाढवणाऱ्या असे न पाहता, नोकरीची शाश्वती म्हणूनही तितकेच महत्त्वाचे झाले आहे. त्यामुळे ‘एमपीएससी’ व ‘यूपीएससी’ यांसारख्या स्पर्धा परीक्षा या सामाजिक उन्नतीसाठी व विकासासाठी एक सुवर्णसंधी आहेत असे म्हटले तर वावगे ठरणार नाही. पालकांनी आपल्या पाल्याच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी आतापासूनच प्रयत्न केले व आवश्यक ते सर्व पर्याय उपलब्ध करून दिले, तर मुले योग्य दिशेकडे वाटचाल करतील व आजच्या स्पर्धात्मक युगात टिकून राहतील.

(लेखक ब्रेस एज्युकेशन अॅकॅडमीचे संचालक आहेत)