shivaji maharaj
esakal
छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या सैन्य व्यवस्थापनाची पद्धत ही त्यांच्या दूरदृष्टी आणि काटेकोर नियोजनाचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे. त्यांच्या काळातील सैनिकांचे पगार आणि त्यांची वितरण पद्धत यांमुळे मराठा साम्राज्याची आर्थिक शिस्त आणि सामर्थ्य दिसून येते. शिवरायांनी घोडदळ, पायदळ आणि शिलेदार यांच्यासाठी सुस्पष्ट पगार पद्धत आणि खर्च व्यवस्थापन ठेवले होते, ज्यामुळे सैन्याची कार्यक्षमता वाढली.