Kangaroo Mother Care: रुग्णालयांतून प्रोत्साहन दिलं जाणारं ‘कांगारू मदर केअर’ म्हणजे नेमकं काय?

थोडक्यात:

1. ‘कांगारू मदर केअर’ म्हणजे प्रसूतीनंतर आई-बाळामधील त्वचा-ते-त्वचा संपर्क, ज्यामुळे बाळाला उब आणि संरक्षण मिळते.

2. ही पद्धत स्तनपानास प्रोत्साहन देते, बाळाच्या शारीरिक व मानसिक विकासाला मदत करते आणि आजारांपासून संरक्षण करते.

3. अकाली व सामान्य प्रसूतीनंतरही उपयुक्त असलेली ही पद्धत अनेक रुग्णालये प्रसूतिगृहाबाहेर खास कक्षांतून राबवत आहेत.

What is Kangaroo Care And Its Benefits For Newborns: प्रसूतीनंतर आईने आपल्या बाळाला कांगारूप्रमाणे आपल्या छातीजवळ ठेवण्‍याच्या प्रक्रियेला ‘कांगारू मदर केअर’ म्‍हणतात. हे नवजात बाळाचे संरक्षण करते व या पद्धतीअंतर्गत आई बाळाला जास्त काळ स्तनपान करू शकते. त्याचवेळी बाळही स्तनपान करण्यास शिकते. यामुळे मुलाच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याचा विकास होण्‍यास मदत होते व यासोबतच मुलाचे विविध प्रकारच्या आजारांपासून संरक्षण होत असल्‍याने शहरातील रुग्‍णालये या पद्धतीला स्‍वीकारताना दिसून येत आहेत.

वैद्यकीय भाषेत याला ‘स्कीन टू स्कीन कॉन्टॅक्ट’ असे म्हणतात. सर्व नवजात बाळाच्या बाबतीत या पद्धतीचा अवलंब केला जाऊ शकतो. अकाली तसेच सामान्य प्रसूती होऊन जन्मलेल्या बाळाच्या तब्येतीची नीट काळजी घेण्यासाठी कांगारू केअर हे तंत्र उपयुक्त ठरते. बाळाची नीट काळजी घेण्याचा आणि बाळासोबत आपले बंध निर्माण करण्याचा हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. या पद्धतीचा वापर करून शुश्रूषा करण्यात आलेल्या बाळांची पालकांसोबत खूप जास्त जवळीक निर्माण होते, अशी माहिती बालरोगतज्‍ज्ञ देतात. म्‍हणून शहरातील रुग्‍णालये त्‍यांच्‍या प्रसूतिगृहाच्या बाहेर याचा कक्ष तयार करत आहेत.

कांगारू केअरमध्ये काय होते?

कांगारू केअरमध्ये बाळाला आईच्या छातीशी घट्ट चिकटवून ठेवले जाते, अगदी कांगारूच्या पिशवीसारखे. यामध्ये बाळाला सरळ स्थितीत, तुमच्या उघड्या छातीवर, फक्त डायपर आणि डोक्यावर टोपी घालून ठेवतात. त्यानंतर बाळाला वरून उबदार ब्लँकेटने झाकले जाते. आईच्या त्वचेशी येणारा हा संपर्क बाळाला गर्भाशयाबाहेरील जीवनाशी जुळवून घेण्यास मदत करतो. कांगारू केअर हे बाळामध्ये उबदारपणा, आराम आणि सुरक्षिततेची भावना निर्माण करते.

कांगारू केअर बाळाशी बंध निर्माण करण्यास मदत करते. आईच्या दुधाचे प्रमाण वाढवते आणि बाळ आणि पालक दोघांमधील ताण कमी करते. यामध्‍ये येणाऱ्या त्वचेच्या संपर्काद्वारे ऑक्सिटोसिन आणि प्रोलॅक्टिनसारख्या संप्रेरकांना उत्तेजित करून आईच्या दुधाचे प्रमाण वाढविण्यास मदत होते. यामुळे स्तनपान करणेदेखील सोपे होते. अशा स्थितीत बाळ स्तनपान चांगल्या प्रकारे करते आणि त्यांना अधिक प्रभावीपणे दूध पाजता येते. पारंपरिक पद्धतीच्या तुलनेत कांगारू मदर केअर हे स्तनपान लवकर सुरू करण्यास प्रोत्साहन देते.

- डॉ. अनुषा राव, नवजात शिशू आणि बालरोगतज्ज्ञ, अंकुरा हॉस्पिटल, औंध

FAQs

1. कांगारू मदर केअर म्हणजे काय? (What is Kangaroo Mother Care?)
   कांगारू मदर केअर ही एक पद्धत आहे ज्यामध्ये प्रसूतीनंतर आई आपल्या बाळाला छातीशी त्वचा-ते-त्वचा संपर्कात ठेवते. यामुळे बाळाला उब, सुरक्षितता आणि आराम मिळतो तसेच त्याच्या शारीरिक आणि मानसिक विकासाला मदत होते.

2. कांगारू केअरची पद्धत कशी असते? (How is Kangaroo Care done?)
   या पद्धतीत बाळाला फक्त डायपर आणि डोक्यावर टोपी घालून आईच्या उघड्या छातीवर सरळ स्थितीत ठेवतात. बाळावर उबदार ब्लँकेट घालून त्याला आईच्या त्वचेच्या संपर्कात ठेवले जाते, ज्यामुळे गर्भाशयाबाहेरील जीवनाशी जुळवून घेण्यास मदत होते.

3. नवजात बाळांसाठी कांगारू केअरचे फायदे कोणते? (What are the benefits of Kangaroo Care for newborns?)
   कांगारू केअरमुळे बाळाला उब मिळते, ताण कमी होतो, स्तनपान लवकर सुरू होते आणि आईच्या दुधाचे प्रमाण वाढते. यामुळे बाळाच्या रोगप्रतिकारक शक्तीत वाढ होते व आजारांपासून संरक्षण मिळते.

4. अकाली जन्मलेल्या बाळांसाठी कांगारू केअर का महत्त्वाची आहे? (Why is Kangaroo Care important for premature babies?)
   अकाली जन्मलेल्या बाळांचे वजन कमी असते आणि त्यांना शरीरातील उब टिकवण्यात अडचण येते. कांगारू केअरमुळे त्यांना आवश्यक उब मिळते, श्वसन आणि हृदयगती स्थिर राहते, तसेच त्यांच्या वाढीचा वेग आणि आरोग्य सुधारते.