पनवेलमध्ये श्रद्धा, एकात्मतेचा संगम

पनवेलमध्ये श्रद्धा, एकात्मतेचा संगम
‘दहा अस्तानां’च्या दहीहंडीला ३०० वर्षांची परंपरा
पनवेल, ता. १२ (बातमीदार) : शहरातील लाइन आळी परिसरात ३०० वर्षांपासून होणाऱ्या ‘दहा अस्तानां’च्या दहीहंडीला आगळेवेगळे महत्त्व आहे. शेकडो भाविकांच्या उपस्थितीने हा सोहळा श्रद्धा, एकात्मतेचे प्रतीक बनला आहे.
आस्तान हा ‘अधिष्ठान’ शब्दाचा अपभ्रंश आहे. परंपरेनुसार या शब्दाचा ‘अस्तान’ असा शब्द उच्चार होऊन ‘अस्तानाची दहीहंडी’ असे नाव पडले. पारंपरिक पद्धतीने, धार्मिक विधीनंतर ठरावीक उंचीवरील हंड्या फोडल्या जातात. जन्माष्टमीच्या रात्री १२ वाजून ५ मिनिटांनी सर्व विधी पार पाडल्यानंतर अंगात आलेले युवक एकत्र येतात. त्यांना वडीलधाऱ्यांकडून पारंपरिक चाबकाचे फटके दिले जातात, मात्र ही शिक्षा नसून ‘भगवंताचा प्रसाद’ असल्याचे मानले जाते. पारंपरिक वाद्यांच्या गजरात, भक्तिगीतांच्या सुरात हा सोहळा रंगतो. विशिष्ट पद्धतीने एका काठीने ही हंडी फोडली जाते. शेकडो वर्षांची ही परंपरा चौथी पिढी जपत आहे. श्रावण कृष्ण प्रतिपदेला सुरू होणारा उत्सव जन्माष्टमीच्या रात्री साजरा केला जातो. रात्रभर भजन, कीर्तनाबरोबर धार्मिक कार्यक्रमांमधून शहराचा सांस्कृतिक जपला गेला आहे.
---------------------------------
‘वारे’च्या हंडीचा नावलौकिक
धार्मिक परंपरा नसून भक्ती, श्रद्धा आणि सामाजिक ऐक्याचे प्रतीक मानली जाते. ही दहीहंडी वारेची हंडी म्हणून प्रसिद्ध आहे. स्थानिक श्रद्धेनुसार, श्रीकृष्ण भगवान या दिवशी १० मानाच्या घराण्यांतील युवकांच्या अंगात अवतरतात. ‘वारे’ म्हणजे एखाद्या व्यक्तीच्या अंगात दैवी शक्तीचे आगमन होणे. या सोहळ्यात विशेषत्वाने चव्हाण, जाधव, महाडिक, दाभाडे, भोईर, घरत आदी घराण्यांमधील मानाच्या १० घराण्यांतील युवकांच्या अंगात साक्षात श्रीकृष्ण भगवान आल्याचे मानले जाते.
---------------------------
परंपरेची जपणूक
आजच्या युगात थर लावून दहीहंडी फोडण्याच्या स्पर्धात्मक उत्सवांची संख्या वाढली आहे. तरी पनवेलमधील ‘दहा अस्तानांची दहीहंडी’ आजही मूळ स्वरूपात, पारंपरिक पद्धतीने साजरी केली जाते. ही परंपरा आज चौथी पिढी जोपासत आहे.
--------------------------------
अनेकांचे श्रद्धास्थान
दहीहंडीचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे उंचावर बांधली जात नाही. सर्वजण रिंगणाच्या केंद्रस्थानी एकत्र येतात. एका निश्चित उंचीवर ठेवलेली हंडी फोडली जाते. एकात्मता, भक्तिभावाची प्रचीती देणारा हा सोहळा अनेकांचे श्रद्धास्थान आहे.