मोखाड्यात ‘भोंडवाई’कडून देवीचा जागर

मोखाडा, ता. २५ (बातमीदार) : गावाला सुख-शांती लाभावी, नागरिकांची रोगराई जाऊन उत्तम आरोग्य लाभावे, तसेच भरघोस पीक यावे, म्हणून नवरात्रोत्सवात आदिवासी महिला भोंडवई होऊन देवीचा जागर करतात. गावोगावी जाऊन, तसेच बाजारपेठांमध्ये फिरून देवीचे गाणे गात जोगवा मागतात. या जोगव्याचा प्रसाद गावदेवीला देऊन, सुख-शांतीचे साकडे घालण्याची आदिवासी भागात शेकडो वर्षांची परंपरा आजही जपली जात आहे.

आदिवासी भागात वेगवेगळ्या रूढी, परंपरा आजही जपल्या जात आहेत. बोहाडा उत्सव, शिमगोत्सव, गणेशोत्सव, नवरात्रोत्सव, दिवाळीतील वाघबारस हे उत्सव आदिवासी आपल्या शेकडो वर्षांच्या परंपरेने आजही साजरे करतात. यामध्ये नवरात्रोत्सवात गावोगावी अथवा बाजारपेठांत जाऊन जोगवा मागण्याची परंपरा महिलांनी आजही जतन केली आहे. आदिवासी समाज हा निसर्गपूजक आहे. त्यामुळे त्यांची ग्रामदैवतावर अपार श्रद्धा आहे.

नवरात्रोत्सवात या भागात महत्त्व असलेल्या खुरासणी आणि झेंडूच्या फुलांचा गुच्छ एका तांब्यात ठेवला जातो. त्यामध्ये खरीप हंगामात पिकवलेल्या पिकाचे लोंब व पाने ठेवून त्याचा कलश केला जातो. हा कलश घेऊन आदिवासी महिला गावोगावी जाऊन देवीचे गाणे आपल्या बोलीभाषेत गाऊन जोगवा मागतात. या महिलांना स्थानिक बोलीभाषेत ‘भोंडवई’ म्हणून संबोधले जाते. या भोंडवईंना धान्य अथवा पैशाच्या स्वरूपात भाविक जोगवा देतात.

रोगराई दूर करण्यासाठी प्रार्थना
मिळालेला जोगवा एकत्र करून या महिला ग्रामदेवता अथवा देवीच्या मंदिरात जमा होतात. त्याचा प्रसाद तयार करून, त्याचा नैवेद्य ग्रामदैवत, देवी आणि घटापुढे ठेवला जातो. या वेळी गावातील रोगराई दूर होऊन नागरिकांना चांगले आरोग्य मिळू दे, खरिपाचे पीक उत्तम येऊन माझा शेतकरी सुखी होण्याचे साकडे देवीला घातले जाते. जोगव्याचा नैवेद्य, प्रसाद म्हणून संपूर्ण परिसरातील कुटुंबांना दिला जातो. ही गेली शेकडो वर्षांची परंपरा आजही मोखाड्यात जपली जात असून, येथील नागरिकांची या प्रथेवर नितांत श्रद्धा आहे.

गेली अनेक वर्षांपासून आम्ही भोंडवईच्या माध्यमातून गावोगावी आणि बाजारपेठेत जाऊन देवीचे गाणे गात जोगवा मागतो. त्याचा प्रसाद तयार करून त्याचा नैवेद्य देवी, ग्रामदेवतेला दाखवतो आणि गावातील नागरिकांना सुख, समृद्धी मिळावी, पीक चांगले येण्यासाठी प्रार्थना करतो. गावातील घराघरांत प्रसाद देतो.
- सुमन नवश्या पाघारे, भोंडवई, आसे, भोवाडीपाडा