भायखळा कारागृहात बदलाचे वारे

भायखळा कारागृहात बदलाचे वारे
मॉड्युलर किचन, तृतीयपंथींसाठी स्वतंत्र सेल
सकाळ वृत्तसेवा
मुंबई, ता. ४ : राज्यातील सर्वात जुन्या भायखळा कारागृहामध्ये कैद्यांचे जीवन अधिक सुसह्य करण्याकरिता अनेक उपक्रम हाती घेण्यात आले आहेत. याअंतर्गत बंद्यांसाठी मॉड्यूलर किचन तयार करण्यात आले असून, तृतीयपंथी व आजारी बंदीवानांसाठी स्वतंत्र सेल बांधण्यात आले आहे. कारागृहातील बंदीवान व लहान मुलांच्या आरोग्याच्या दृष्टीने हे महत्त्वाचे पाऊल मानले जात आहे.
१८०४ मध्ये स्थापन झालेल्या भायखळा जिल्हा कारागृहात सध्या ९०० ते १,००० पुरुष व महिला कैदी आहेत. महिला बंद्यांसोबत सहा वर्षांखालील लहान मुले येथे वास्तव्यास आहेत. कारागृहाच्या स्वयंपाकगृहात दररोज ९०० कैद्यांसाठी जेवण तयार केले जाते. यासाठी ३० पुरुष कैदी राबतात. यापूर्वी कारागृहातील स्वयंपाकगृह हे पारंपरिक पद्धतीचे असल्यामुळे जेवण बनवण्यात तसेच स्वच्छतेच्या दृष्टीने अनेक अडचणी येत होत्या. जिल्हा नियोजन समितीच्या निधीचा वापर करून कारागृह प्रशासनाने अत्याधुनिक मॉड्यूलर किचन उभारले आहे. यात भाज्या चिरण्यासाठी आटोमॅटिक कटिंग मशिन्स, शीतगृह उभारण्यात आले. शुक्रवारी (ता. ३) अपर पोलिस महासंचालक सुहास वारके यांनी याचे उद्‌घाटन केले. या वेळी विशेष कारागृह महानिरीक्षक योगेश देसाई यांची उपस्थिती होती.
नवीन स्वयंपाकगृह पाहून अनेक बंद्यांना विश्वासच बसला नाही. या स्वयंपाकगृहामुळे आमचे काम अधिक सोपे व वेगवान झाले आहे, अशी प्रतिक्रिया त्यांनी व्यक्त केली. शीतगृहामुळे उरलेला भाजीपाला वाया जाणार नाही. तसेच चार दिवसांसाठी भाजी साठवणे शक्य होईल. आधुनिक उपकरणांमुळे जेवण बनवणे अधिक सुलभ, स्वच्छ आणि जलद होणार आहे. या उपक्रमामुळे कैद्यांचे जीवन अधिक सुसह्य होईल, अशी अपेक्षा कारागृह अधीक्षक विकास रजनलवार यांनी ‘सकाळ’शी बोलताना व्यक्त केली.

तृतीयपंथींसाठी स्वतंत्र सेल
या कारागृहात अनेकदा तृतीयपंथी बंदी ठेवण्यात येतात. यापूर्वी त्यांच्यासाठी स्वतंत्र सेल उपलब्ध नव्हता. त्यामुळे त्यांना अनेक त्रास सहन करावे लागत होते. तृतीयपंथींची प्रतिष्ठा राखण्यासाठी सहा स्वतंत्र सेल तयार करण्यात आले आहेत. यामध्ये स्वच्छतागृहाचा समावेश आहे. यातील काही सेल आजारी बंद्यांसाठी वापरले जाणार आहेत.

सुधारणा उपक्रम
तृतीयपंयांसाठी स्वतंत्र सेल, बंदीवानांसाठी सुसज्ज व्हिडिओ कॉन्फरन्सिंग, बंदीवानांच्या मुलांसाठी अंगणवाडी, महिला बंद्यांच्या पुनर्वसनासाठी डिजिटल फोटोग्राफी व बेडसाइड केअरचे प्रशिक्षण, फाइन आर्ट प्रशिक्षण व दररोज योगा क्लासेस, मनोरंजनासाठी दिवाळी पहाटचे आयोजन

या उपक्रमांमुळे बंद्यांचे शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य सुधारण्यास मदत होते. कारागृह हे केवळ शिक्षा देणारे नाही, तर सुधारणा घडवणारे ‘सुधारगृह’ बनण्याच्या दिशेने वाटचाल करीत आहे.
- विकास रजनलवार
अधीक्षक, भायखळा कारागृह

एवढे चकाचक आणि आधुनिक स्वयंपाकगृह बघून खूप प्रसन्न वाटले. आम्ही जेवण तयार करतो. त्यामुळे हे आमच्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
- एक बंदीवान