‘मातीच्या सुगंधातली दिवाळी!

मातीच्या सुगंधातील दिवाळी
ग्रामीण भागात निसर्ग आणि परंपरेचा उत्सव
टिटवाळा, ता. २३ (वार्ताहर) : शहरांतील झगमगाटापेक्षा ग्रामीण भागातील दिवाळी वेगळी असते. कल्याण, भिवंडी आणि शहापूर तालुक्यातील शेतकरी आजही ‘प्रकृतीशी नातं जपणारी’ दिवाळी परंपरेच्या गोडीने साजरी करतात. त्यांच्यासाठी हीच खरी ‘सोनेरी रोषणाई’ आहे. या भागातील शेतकऱ्यांची दिवाळी सूर्योदयापूर्वीच सुरू होते. गोठा स्वच्छ करणे, तो सारवून फुलांनी आणि रंगांनी सजवणे, जनावरांना ओवाळून त्यांची पूजा करणे, यातून त्यांची कृतज्ञतेची भावना व्यक्त होते. शेतकरी राम सुरोशी सांगतात, ‘‘जनावरं आमचं संपत्तीचं मूळ आहेत, त्यांच्यामुळे घरात समृद्धी टिकते. त्यामुळे या दिवशी त्यांची पूजा करणं ही आमची परंपरा आहे.”
जनावरांना सजवल्यानंतर त्यांना गावाच्या वेशीवर नेले जाते. तेथे पेंढा किंवा गवताचा ढीग पेटवून त्या ज्वाळांवरून जनावरांना उड्या मारायला लावतात. ‘अग्निदर्शन’ म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या परंपरेमुळे जनावरांवरील रोगराई दूर होते आणि वर्ष सुख-समृद्धीचे ठरते, अशी ग्रामस्थांची श्रद्धा आहे.

प्रत्येक घरासमोर सजवलेली रांगोळी, त्यावर ठेवलेले शेणाचे पाच पूंजक आणि झेंडूच्या फुलांची आरास हे या परंपरेचे सौंदर्य वाढवते. शेतकरी नारायण सुरोशी व संतोष सुरोशी सांगतात, हे पूंजक सुकल्यावर आम्ही शेतात टाकतो, ज्यामुळे पिकाला बळ आणि जमिनीत सुपीकता वाढते.

निसर्गाची घट्ट नाळ
सर्व विधींमागे केवळ श्रद्धा नाही, तर शेती आणि निसर्गाशी असलेली शेतकऱ्यांची घट्ट नाळ स्पष्टपणे दिसते. फटाक्यांच्या आवाजाऐवजी गोठ्यातील जनावरांच्या घंटांचा गोड निनाद, कृत्रिम सजावटीऐवजी श्रद्धेचा नैसर्गिक झगमगाट हीच खरी मातीच्या सुगंधातली दिवाळी आहे.