दापोडीची ग्रामदैवता श्री फिरंगाई देवी

दापोडीचे ग्रामदैवता व पंचक्रोशीतील भाविकांचे श्रद्धास्थान असलेली श्री फिरंगाई देवीचे दापोडी येथे हेमाडपंथी मंदिर आहे. अडीचशे वर्षांपूर्वीचे हे मंदिर मुंबई-पुणे मुख्य रस्त्याच्याकडेला आहे. दापोडीकरांच्यावतीने धार्मिक, सांस्कृतिक कार्यक्रमांनी नवरात्र उत्सव साजरा करण्यात येतो. या काळात भाविकांची मोठी गर्दी असते.
श्री फिरंगाई देवी मंदिरात शिळारूपी वास करणारी देवीची मूर्ती आहे. पुरातन मंदिर असूनही हे सुस्थितीत जतन करण्यात आले आहे. ही माता भाविकांची इच्छापूर्ती करते, अशी भाविकांची श्रद्धा आहे. पंचक्रोशीत इच्छापूर्ती करणारी देवी अशी तिची ख्याती आहे. कुरकुंभ हे देवीचे मूळ स्थान आहे. हीच देवी फिरत फिरत दापोडीत आली आणि दापोडी गावाची ग्रामदेवता झाली, अशी आख्यायिका आहे. पुणे-मुंबई महामार्गावर आकर्षक घुमट, हेमांडपंथीय बांधकामाची उत्कृष्ट रचना असलेले देवीचे मंदिर आहे. देवीची मूर्ती पंढरपूर येथून तयार करून घेतल्याचे ग्रामस्थ सांगतात. पहिल्या दिवशी घटस्थापना करून देवीचे पारंपरिक पद्धतीने पूजा बांधून पूजा विधीस सुरूवात करण्यात येते. नऊ दिवस विविध रूपात देवीची पूजा बांधली जाते. दरवर्षी सालाबादप्रमाणे प्रथेनुसार शेवटच्या दिवशी जागरण गोंधळ करण्यात येते. मान्यवरांच्या हस्ते दररोज महाआरतीचा मान दिला जातो. प्रथेप्रमाणे पालखी छबिना मिरवणुकीत भाविकांची मोठी गर्दी असते. उत्सवानंतर ग्रामस्थांच्यावतीने निकाली कुस्त्या, रोख पारितोषिकांच्या कुस्त्यांचे आयोजन करण्यात येते. नामांकित मल्ल त्यात भाग घेण्यासाठी येतात. उत्सवादरम्यान परिसराला जत्रेचे स्वरूप येते. पै-पाहुण्यांची वर्दळ, बाळ-गोपाळांसाठी आनंदमेळा, मनोरंजनात्मक कार्यक्रमात लोकनाट्य तमाशा कलावंतांच्या तमाशाचे आयोजन करण्यात येते.
शब्दांकन ः रमेश मोरे