Indian Defense Breach: हेरगिरीचे भीषण मायाजाल Sakal Premium Article

अतुलचंद्र कुलकर्णीsaptrang@esakal.comपाकिस्तान अर्थात ‘आयएसआय’ आणि लष्कर-ए-तोयबा या दहशतवादी संघटनेला लाभलेला सर्वांत तल्लख गुप्तहेर म्हणजे डेव्हिड हेडली. २६/११ हल्ल्यासाठी त्याने मुंबईतली संभाव्य ठिकाणं निवडली. या मर्यादित जबाबदारीपलीकडे जात त्याने भारताबद्दल कमालीच्या द्वेषापायी अनेक गोष्टी केल्या. हल्ल्याला वेगळे स्वरूप देण्यासाठी त्याने एक भयानक कट आखला, तो म्होरक्यांच्या गळी उतरवला. तो कट, हल्ल्याआधी व नंतर त्याने आयएसआय, लष्करसाठी भारतात केलेली कृती, डिजिटल युगात बदललेली हेरगिरीची पद्धत आणि आव्हानं याचा वेध....दोन देशांना विभागणाऱ्या सीमा आपलं अस्तिव टिकवून आहेत तोवर गुप्तहेर, त्यांच्या हेरगिरीला मरण नाही. कारण प्रत्येक देशाला महासत्ता होण्याची महत्त्वाकांक्षा आहे. त्यासाठी शत्रू राष्ट्रांना कह्यात घेण्याची खटपट जगभर सुरू असते. ही महत्त्वाकांक्षा साध्य करण्यासाठी सर्वांत प्रभागी अस्त्र ठरते ती हेरगिरी. अनादी काळापासून हा थरार निरंतर सुरू आहे. फक्त अपेक्षित माहिती मिळवण्याची आणि ती नेमक्या व्यक्तीपर्यंत पोचवण्याची पद्धत बदलते आहे इतकंच..हेरगिरीच्या आरोपांत गेल्या आठवड्यात युट्यूबर ज्योती मल्होत्राला अटक झाली. तिच्या पाठोपाठ आणखी डझनभर संशयितांची धरपकड झाली. भविष्यात अंतर्गत सुरक्षेच्या दृष्टीने संवेदनशील माहिती शत्रू अगर मित्र राष्ट्रांना पुरवणाऱ्यांचा शोध आणखी प्रभावीपणे घेतला जाईल. म्हणून पाकिस्तान किंवा अन्य देशांकडून भारतात सुरू असलेले हेरगिरीचे प्रयत्न थांबतील? नाहीच, उलट ते आणखी सावधपणे केले जातील, यात शंका नाही..ज्योतीच्या निमित्ताने सईद देसाई, डेव्हिड हेडली आणि प्रदीप कुरुलकर ही तीन उदाहरणं हेर, हेरगिरीचा प्रत्येक पैलू उलगडून ठेवतात. त्यातल्या त्यात हेडलीचं नाव प्रामुख्याने घ्यावं लागेल. वडील पाकिस्तानी लष्करात डॉक्टर तर आई अमेरिकन. लष्करी चाकरी अर्धवट सोडून हे कुटुंब अमेरिकेत स्थायिक झालं आणि मोठा होऊन हेडली अमेरिकेच्या अमली पदार्थ विरोधी यंत्रणेचा हेर बनला. या यंत्रणेने त्याला पाकिस्तान - अफगाणिस्तान सीमेवरील खैबर पख्तूनख्वा प्रांतातील हालचालींवर नजर ठेवण्याची जबाबदारी सोपवली. तिथे लष्कर ए तोयबाने त्याला हेरलं. पाकिस्तानी मूळ, अमेरिकन पासपोर्ट, अमेरिकन उच्चार आणि सर्वांत महत्त्वाचं भारताविरोधात द्वेष पाहून लष्करने त्याला २६/११ हल्ल्याच्या कटात सामील करून घेतलं. पर्यटकाच्या वेशात येऊन हेडलीने मुंबईवरील हल्ल्यासाठी ठिकाणं निवडली..ही मर्यादित जबाबदारी चोख पार पडतानाच निरीक्षणशक्तीच्या जोरावर त्याने भयानक कल्पना आपल्या म्होरक्यांना सुचवली. रेकी करण्यासाठी प्रभादेवीच्या सिद्धिविनायक मंदिरात गेल्यावर तेथे येणाऱ्या भाविकांना पाहून त्याने प्रथम गंडेदोरे विकत घेतले. २६/११ च्या अलीकडे मालेगावचा बॉम्बस्फोट ताजा होता. हा स्फोट हिंदुत्ववादी संघटनेने घडवल्याचे पुरावे एटीएसच्या हाती लागले होते. माध्यमांमध्ये तशा बातम्या आक्रमकपणे येत होत्या. त्यावरून २६ /११ चा हल्लाही हिंदुत्ववादी संघटनांनी घडवला, असा आभास निर्माण करू ही कल्पना हेडलीने कराचीत बसलेल्या म्होरक्यांच्या गळी उतरवली. कराचीतून मुंबईत शिरलेल्या अतिरेकी अजमल कसाब आणि नऊ साथीदारांच्या मनगटावर सिद्धिविनायक मंदिराबाहेरून विकत घेतलेले धागे आढळले. त्यांच्याजवळून हिंदू नावाने तयार केलेली बनावट ओळखप्रत्रंही जप्त करण्यात आली..घातपाताच्या नियोजनात सहभागइथेच न थांबता हेडली हल्ल्यानंतर चारच महिन्यांत पुन्हा भारत दौऱ्यावर आला. या वेळी त्याने मुंबईसह दिल्लीतली संभाव्य ठिकाणांची माहिती घेतली आणि दुसऱ्या मोठ्या हल्ल्याची तयारी सुरू केली. मात्र त्याच सुमारास अमेरिकेत तो पकडला गेला आणि पाकिस्तानचा भारतावरील दुसऱ्या भ्याड हल्ल्याचा मनसुबा आपोआप उधळला गेला. हेडली हा नॉन रेसिडेंट एजंट अर्थात अनिवासी हेर होता. तर १९९९ मध्ये पुण्याच्या कोंढवा परिसरातून अटक करण्यात आलेला सईद अहमद मोहम्मद देसाई आयएसआयचा निवासी हेर. अनिवासी हेर विशिष्ट, मर्यादित हेतू घेऊन येतात आणि जातात. .निवासी हेर मात्र भारतीय नागरिक असल्याचा मुखवटा लावून इथेच स्थायिक होतात. इथल्या वास्तव्यात ते सर्वसामान्य जीवन जगतात. उदरनिर्वाहासाठी नोकरी, धंदा करतात. लग्न करतात. पुढील पिढी जन्माला घालतात आणि म्होरक्यांच्या पुढील आदेशाची वाट पाहतात. अन्य हेर, अतिरेक्यांना सीमेवरून त्या शहरात आणणं, निवारा उपलब्ध करून देणं, सीम कार्डपासून शस्त्र-स्फोटकं पुरवणं ही त्यांची प्रमुख जबाबदारी. असे हेर आदेश आल्यास परिस्थितीनुसार घातपाती कृतीत प्रत्यक्ष सहभाग घेतात..संवेदनशील माहितीचा पुरवठाकराचीत जन्मलेल्या, तेथील एका रुग्णालयात कॅन्टीन चालवणाऱ्या देसाईने १९८४ मध्ये कोल्हापूरच्या तरुणीशी हेतुपुरस्सर लग्न केलं. ही तरुणी त्याच्या दूरच्या नात्यात होती. कापड व्यापारी म्हणून त्याचे भारत दौरे सुरू होते. १९९६ मध्ये नातेवाइकांना भेटण्यासाठी ४५ दिवसांच्या तात्पुरत्या व्हिसावर पत्नीसह भारतात आलेला देसाई परत गेलाच नाही. सुरुवातीचे काही दिवस पुणे, कोल्हापुरातील नातेवाइकांच्या घरी दडलेल्या देसाईने ओळख बदलून भारतीय असल्याचं सोंग घेतलं. हेतुपुरस्सर कोंढव्यात राहून पुण्याचा लष्करी तळ पोखरण्यास सुरुवात केली. .खडकी येथील दारूगोळा कारखाना, लष्कराचा प्रशासकीय विभाग, उपाहारगृहात कार्यरत खालच्या पदावरील जवानांना फोडून त्याने मनुष्यबळ, शस्त्र सामर्थ्य, नवी खरेदी, लष्करी तुकड्यांच्या हालचालींबाबत संवेदनशील माहिती मिळवून ती आयएसआयला पुरवली. १९९९ मध्ये पुणे पोलिसांनी त्याच्यासह त्याच्या संपर्कातील सुमारे डझनभर व्यक्तींना अटक केली. न्यायालयाने त्याला हेरगिरीच्या आरोपात आठ वर्षांची कैद ठोठावली. २००७ मध्ये तो कारागृहातून बाहेर आला. मात्र प्रत्यार्पणाची तयारी सुरू असताना तो सहकारनगर पोलिस ठाण्यातून पसार झाला. पुढे तीन आठवड्यांनी त्याला कोलकात्यात अटक झाली. त्याला बांगलादेशमार्गे पाकिस्तान गाठायचा होता. या घाईगडबडीतही तो साताऱ्यात राहणाऱ्या, लष्कराने सेवेतून कमी केलेल्या एका जवानाला भेटला. त्याच्याकडची लष्कराशी संबंधित कागदपत्रं घेऊनच तो पुढे निघाला. अखेर २०१४ मध्ये वाघा सीमेवरून त्याला पाकिस्तानात हाकलण्यात आलं..हेरगिरीची पद्धत बदललीहेरगिरीचं सर्वांत ताजं उदाहरण म्हणजे डिफेन्स रिसर्च ॲन्ड डेव्हलपमेंट ऑर्गनायझेशन (डीआरडीओ) या भारतीय लष्कराच्या सर्वांत महत्त्वाच्या विभागाचे लॅब डायरेक्टर प्रदीप कुरुलकर. आयएसआयने झारा दासगुप्ता या तथाकथित तरुणीच्या माध्यमातून प्रदीपना हनी ट्रॅप केलं. युके मध्ये सॉफ्टवेअर इंजिनिअर असल्याचं भासवून तथाकथित तरुणीने त्यांच्याकडून ब्राह्मोस, अग्नी या क्षेपणास्त्रांसह ड्रोन आणि अन्य संवेदनशील लष्करी प्रकल्पांविषयी माहिती मिळवली. मे २०२३ मध्ये प्रदीप यांना अटक झाली. तपासादरम्यान प्रदीप ज्या तरुणीच्या संपर्कात होते, तिचे आयपी ॲड्रेस पाकिस्तानात सापडले. स्वराज्याच्या हेर खात्याचे प्रमुख बहिर्जी नाईक किंवा दुसऱ्या महायुद्धात ब्रिटिशांनी नाझी सैन्याविरोधात वापर केलेल्या भारतीय मुळाच्या हेर नूर इनायत खान यांच्यापर्यंत जाण्याची आवश्यकता नाही. सईद देसाई, डेव्हिड हेडली, प्रदीप कुरुलकर आणि ज्योती मल्होत्रा यांचा विचार केला, तरी हेरगिरीची बदलती पद्धत, गोळा केलेली माहिती पुढे पाठवण्यासाठीचे असंख्य पर्याय लक्षात येतील..Premium| Operation Black Forest: नक्षलमुक्त भारताच्या दिशेने .देसाई लष्करी तळाची संवेदनशील माहिती फॅक्सद्वारे पाठवत होता. त्या काळातलं हे प्रगत, सुरक्षित तंत्रज्ञान होतं. हेडलीने फोटो, व्हिडिओ, तपशील ईमेलद्वारे पुढे पाठवले. प्रदीपने व्हॉट्स ॲपद्वारे हेरगिरी केली. ज्योतीने स्नॅप चॅट, इंस्टाग्राम, युट्यूबचा वापर केला. या चारही प्रकरणांमध्ये देशभक्ती, भारतविरोधी द्वेष, वैयक्तिक स्वार्थ दडलेला आहे, हे महत्त्वाचं. बाकी तल्लख बुद्धी, प्रसंगावधान, तत्परता, निरीक्षण चातुर्य, चालता बोलता बेमालूमपणे माहिती गोळा करण्याचं कसब हेर म्हणून नियुक्त होण्याचे प्राथमिक निकष आहेत. सध्याच्या डिजिटल युगात युद्धनीतीही बदललीय. रोजच्या रोज नवनवी ॲप, तंत्रज्ञान बाजारात येतंय. त्यामुळे माहिती पाठवण्याचे असंख्य पर्याय उपलब्ध होतायत. घरटी लॅपटॉप, कुटुंबाच्या प्रत्येक सदस्याकडे किमान एक अँड्रॉइड फोन आहे. प्रत्येक जण इंटरनेटशी जोडला गेलाय. त्यामुळे सोशल मीडियावरील इन्फ्लुएंजर्सना हाताशी धरून एका झटक्यात भारतविरोधी अजेंडा कोट्यवधी देशवासीयांपर्यंत पोहोचवला जातोय..Premium| Europe's Nuclear Security: युरोपच्या अण्वस्त्र संरक्षणाचे काय होणार?.अलीकडच्या युद्धजन्य परिस्थितीत सर्वाधिक खोटी, चुकीची माहिती समाज माध्यमांनी पसरवली आणि नागरिक संभ्रमित झाले. सोशल मीडियावर चुकीची, अर्धसत्य माहिती पसरवून धार्मिक तेढ किंवा कायदा सुव्यवस्था बिघडवून अंतर्गत सुरक्षेला धोका पोहोचवणं परकीय शक्तींना सहज शक्य होतंय. त्यामुळे गोपनीय माहिती गोळा करणाऱ्या हेरांसोबतच पाकिस्तानचा भारतविरोधी अजेंडा समाज माध्यमांद्वारे सर्वदूर पसरवणारे जास्त धोकादायक ठरत आहेत. दीडशे कोटींमधून अशा सोशल मीडिया एजंटांना शोधणं येत्या काळातलं मोठं आव्हान असेल.(लेखक राज्याचे निवृत्त विशेष पोलीस महासंचालक आहेत.)(शब्दांकन : जयेश शिरसाट).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

लाईव्ह न्यूज

Premium| Indian Defense Breach: हेरगिरीचे भीषण मायाजाल

Related Stories