India Multi-Alignment Foreign Policy
esakal
गाझा संघर्षापासून ते हिंद-प्रशांत भागातील बदलत्या समीकरणांपर्यंत, जग नव्या आघाड्या आणि संघर्षांच्या युगात प्रवेश करत आहे. या पार्श्वभूमीवर भारत एका निर्णायक वळणावर उभा आहे. गेल्या दशकात भारताची परराष्ट्रनीती मोठ्या प्रमाणात बदलली, पण पुढील दशक हे ठरवेल की ही नवी कूटनीती भारताला खऱ्या जागतिक प्रभावाच्या स्थानावर नेऊ शकते का?
२०१४ मध्ये नरेंद्र मोदी यांनी पंतप्रधानपदाची सूत्रे स्वीकारली तेव्हा भारताची परराष्ट्रनीती सावध आणि मर्यादित स्वरूपाची होती. परंतु त्यानंतर भारताने पारंपरिक ‘नॉन-अलाइनमेंट’ (गटबाह्य धोरण) मागे ठेवून अधिक आत्मविश्वासपूर्ण ‘मल्टी-अलाइनमेंट’ किंवा ‘अनेक देशांशी संतुलित संबंध’ अशी दिशा घेतली. आता भारत एकाचवेळी अमेरिका, रशिया आणि चीनसारख्या प्रमुख शक्तींशी संवाद साधत आहे, पण निर्णयप्रक्रियेत आपले स्वातंत्र्य कायम ठेवत आहे.
ही बदलाची दिशा केवळ धोरणात नव्हे, तर प्रतीकात्मक स्वरूपातही दिसली. ‘नेबरहूड फर्स्ट’ धोरणाद्वारे भारताने दक्षिण आशियातील संबंध पुन्हा दृढ करण्याचा प्रयत्न केला, तर ‘अ‍ॅक्ट ईस्ट’ धोरणाने आग्नेय आशियात भारताची उपस्थिती वाढवली. SAARC आणि BIMSTEC परिषदांपासून ते २०२३ मधील जी-२० शिखर परिषदापर्यंत भारताने नव्या आत्मविश्वासाने आपले नेतृत्व दाखविले.