फक्त विहिरींच्या पाण्यानेच भागायची पुणेकरांची तहान
शहरातील प्रत्येकाच्या घरामागे स्वतःच्या मालकीची विहीर होती. या विहिरींना भर उन्हाळ्यातही मुबलक पाणी असायचे. आताच्या पुणे शहराच्या मध्यवस्तीत विविध कारणांसाठी खोदाई करताना या विहिरींचे अवशेष ठिकठिकाणी मिळतात. तसेच, पुण्यात पेशवे काळामध्ये पाणीपुरवठ्यासाठी जलवाहिनीही होती. त्याच्याही अस्तित्वाच्या खुणा दिसतात.
लेखाचा मथळा वाचून आश्चर्य वाटेल...पण, एकेकाळी पुणे शहराची तहान फक्त विहिरींच्या पाण्यावर भागली जात होती. ऑफिसमधील एका सहकाऱ्याशी गप्पा मारत होतो. विषय होता पुण्याच्या पाण्याच्या चवीचा. तो मूळचा विदर्भातील एका खेडे गावातला. त्याने सांगितले, ‘पुण्याच्या पाण्याची एवढी सवय झाली आहे की, आता गावाच्या पाण्याची चवच लागत नाही. एवढंच काय, उन्हाळ्यात गावाला जायला ही नको होतं.’ पुण्याच्या पाण्याची चवच अशी आहे की, ते ज्यानं चाखलं; तो पुण्याचाच झाला. अशा या पुणे शहराची तहान एकेकाळी फक्त विहिरींच्या पाण्यावर भागली जात होती. पण, हळूहळू वाढणारं पुणं असं काही वाढलं की, पाच-पाच धरणांचं पाणीही या शहराला आता कमी पडू लागलं आहे.
पुण्याच्या विहिरींपासून धरणांच्या पाण्यापर्यंतचा इतिहास रंजक आहे. एकेकाळी सायकलींचे, पेन्शनरचे आणि आल्हाददायक हवेचे शहर म्हणून पुण्याची ओळख होती. सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ आणि इतर शिक्षण संस्थांमुळे शिक्षणाचे माहेरघर म्हणून शहराला ओळख दिली. या शहरापासून जवळ असलेल्या हिंजवडी-माण या गावांच्या उजाड माळरानावर जागतिक दर्जाचे आयटी पार्क उभारले गेले आणि या शहराचा आणि त्याच्या आसपासच्या परिसराचा झपाट्याने विकास आणि पसारा वाढत गेला. गेल्या काही वर्षांपासून प्रचंड होणारा विस्तार पाहता मुंबईला मागे टाकेल, अशी अस्ताव्यस्त वाढ या शहराची होत आहे. शहरे वाढत असताना नागरी प्रश्नही निर्माण होतात. तसेच या शहराच्या बाबतीतही झाले. कोणत्याही शहरातील नागरिकांच्या दृष्टीने सर्वांत महत्त्वाचा असणारा पाणी प्रश्न इतर शहरांच्या तुलनेने पुण्यात कमी जाणवतो. एवढंच काय, शहराला २४ तास पाणी पुरवठा करणारी योजनाही महानगरपालिकेने मंजूर केली आहे. फक्त योजना अद्याप पूर्णत्वाला आलेली नाही.