पुण्यात वणवा नियंत्रणात लोकसहभागासाठी जनजागृती करणारा अवलिया पोपट शिंदे

पुणे : उन्हाळ्यात मोठ्या प्रमाणावर जंगलांना वणवे लागतात. अचानकपणे लागलेल्या या वणव्याला नियंत्रणात आणण्यासाठी वन प्रशासनासोबतच स्थानिक नागरिकांची भुमिका महत्त्वपूर्ण ठरते. वणव्यांवर नियंत्रण मिळविण्यासाठी लोकसहभाग वाढावा म्हणून रानमळा (ता. खेड) येथील पोपट तुकाराम शिंदे हा अवलिया राज्यभरात जनजागृती करत आहे. संयुक्त वनव्यवस्थापन समितीचे अध्यक्ष असेलेले शिंदे हे वृक्षसंवर्धनाच्या कामासाठी वयाच्या ४३ व्या वर्षापासून कार्यरत आहे. सेवानिवृत्ती घेणारे शिंदे हे प्राथमिक शिक्षक होते. ते आता ७७ वर्षांचे असून सातत्याने पर्यावरण, वन क्षेत्राच्या संवर्धनाच्या उपक्रमांमध्ये कार्यरत आहेत. गेल्या अनेक वर्षांपासून ते राज्यातील विविध जिल्ह्यांमध्ये वनव्यांच्या या महत्त्वपूर्ण विषयावर नागरिकांमध्ये जनजागृती करत आहेत. मागील तीस वर्षाहून अधिक काळापासून ते पर्यावरणाशी संबंधित विविध उपक्रम राबवीत आहेत. यासाठी त्यांना वनश्री पुरस्कार, संत तुकाराम वनग्राम पुरस्कार, पर्यावरण संतुलित ग्राम पुरस्कार असे अनेक पुरस्काराने गौरविण्यात आले आहे.

हेही वाचा - पुण्यात विमाननगरातील खुनाचं उकललं गूढ; पूर्वीच्या वादावरुन तरुणाचा झाला खून

याबाबत शिंदे म्हणाले, ‘‘जंगलात लागणारे बरेच वणवे माणसाच्या निष्काळजीपणामुळे लागतात. जंगलातून जाताना विडी-सिगारेट पेटवून पेटती काडी तशीच फेकून देणे, किंवा विडी - सिगारेट न विझवता फेकून देणे. ही वणवा लागण्याची सर्वाधिक कारणे आहेत. वणव्यामुळे वनातील वनसंपदा झाडे-झुडुपे, किडे,मुंग्या, पक्षी- प्राणी या प्राणीमात्रांचे जीवन धोक्यात येते. वनसंपदेचा ऱ्हास होतो व निसर्गाची प्रचंड हानी होते. तर वणव्यांची घटना कमी करण्यासाठी किंवा वणवा लागल्यास वन प्रशासनाला कशा प्रकारे मदत केली जाऊ शकते याबाबत नागरिकांमध्ये जनजागृती करणे गरजेचे आहे. याच अनुषंगाने लोकांना वनव्यांबाबत जास्तीतजास्त माहिती पोहोचविण्याचे कार्य करत आहे."

हेही वाचा - पुण्यात मास्कची शिस्त मोडणाऱ्या नागरिकांकडून तब्बल २८ कोटींचा दंड वसूल

वणवा प्रतिबंधक प्रमुख उपाय :

• - पावसाळ्यानंतर डोंगरारावरील वाढलेले सर्व गवत कापून काढावे
• - वनक्षेत्र आणि मालकीच्या क्षेत्रातील डोंगरांवर जाळपट्टे (जाळरेषा) काढावेत
• - त्यामुळे वणवा पसरण्यास प्रतिबंध होईल. तसेच छोट्या क्षेत्रातील वणवा विझवणंही सोपे होईल
• - जंगलात फिरणाऱ्या व्यक्तींनी बिडी, सिगारेट सारख्या गोष्टींचा वापर शक्यतो टाळावा. किंवा वापरल्यास तो पूर्णपणे विझवावा

वणवा विझविण्यासाठी हे करावे :

• - वणवा लागल्यावर जास्तीत जास्त लोकांनी त्वरित वणव्याच्या ठिकाणी
• पोहोचणे गरजेचे
• -  यामुळे कमी वेळेत वणवा विझविण्यासाठी लोकांची मदत मिळेल
• - झाडांच्या कांद्यांच्या साहाय्याने आग विझवावी
• - बारदान (पोते )पाण्यात भिजवून घ्यावे आणि भिजलेल्या बारादानाने आग विझवावी
• - वणवा विझविण्यासाठी ब्लोअर मशिन वापरल्याने आग लवकर आटोक्यात येईल
• - ब्लोअर मशिन डोंगरी भागालगतच्या ठिकाणी सहज व कधीही उपलब्ध होईल अशा ठिकाणी ठेवावे
• - गावात संयुक्त वन व्यवस्थापन समितीची स्थापना करावी