ट्रेंड्स मजेशीर, पण धोकादायकही!

ऋषिराज तायडे - rushirajtayde@gmail.com सध्या समाजमाध्यमांवर विविध एआय ट्रेंड प्रचंड चर्चेत आहे. त्यात अनेक जण एआय टूलच्या मदतीने फोटो एडिट करून शेअर करताहेत; परंतु त्या माध्यमातून नागरिकांची वैयक्तिक माहिती आणि गोपनीयता धोक्यात येण्याची शक्यता नाकारता येत नाही..मागील दोन-तीन वर्षांत कृत्रिम बुद्धिमत्ता अर्थात एआय तंत्रज्ञानाचा सर्वच क्षेत्रात वापर सुरू झाला आहे. अगदी ग्रामीण भागातही या नवतंत्रज्ञानाची मदत घेतली जातेय. शिक्षण, आरोग्य, दळणवळण, उद्योग-व्यवसायासह कार्यालयीन कामकाजात अगदी सहजरीत्या एआयचा वापर केला जात असल्याचे आपण पाहतोय. केवळ व्यावसायिक पातळीवरच नव्हे, तर अगदी सर्वसामान्य नागरिकही या तंत्रज्ञानाबाबत अवगत असल्याचे दिसतेय. त्याचा प्रत्यय आपल्याला समाजमाध्यमांवरील विविध फोटो, व्हिडिओ, रील्सच्या माध्यमातून येतो. नॅनो बनाना, थ्रीडी फिगरीन, बॉलीवूड स्टाइल साडी ट्रान्स्फॉर्मेशन आदी ट्रेंड्स हे त्यापैकीच एक..संबंधित एआय टूलवर फोटो अपलोड करून, त्यास विशिष्ट प्रॉम्प्ट (सूचना) दिली की अवघ्या काही सेकंदात तुम्हाला त्या ट्रेंडनुसार फोटो एडिट करून मिळतो. सध्या सोशल मीडियावर प्रत्येक जण या ट्रेंड्सवर स्वार होताना दिसताय. अत्यंत लोकप्रिय ठरत असलेल्या या ट्रेंड्समधील फोटो प्रत्येकाच्या सोशल मीडियावर, व्हॉट्सॲप स्टेटसला शेअर केलेले दिसत आहेत; परंतु एआयच्या मदतीने बिनदिक्कतपणे फोटो एडिट करणे मजेशीर आणि रंजक वाटत असले, तरी या माध्यमातून तुमच्या वैयक्तिक माहिती व गोपनीयतेला धक्का पोहोचण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. आता तुम्ही म्हणाल, सर्वच जण हा ट्रेंड फॉलो करताय, मग त्यात कसला धोका? परंतु तुम्ही एआयला जितकी वैयक्तिक माहिती देताय, तितकीच तुमची गोपनीयता धोक्यात येण्याची शक्यता अधिक असते.मूळात एआय हा एकप्रकारे लहान बाळ आहे. ज्यापद्धतीने तुम्ही त्याला माहिती द्याल, तसतसा तो प्रगल्भ होत जातो. म्हणजे एआयला शिकण्यासाठी जास्तीत जास्त माहितीची आवश्यकता असते. ही माहिती इंटरनेटसह तुमच्या-आमच्यासारख्या वापरकर्त्यांकडून अपलोड केल्या जाणाऱ्या डेटातूनही संकलित केली जाते. समाजमाध्यम हा एआयला माहिती मिळण्याचा उत्तम स्रोत. त्यातच अनेक जण चॅटजीपीटी, जेमिनी, परप्लेक्सिटी आदी एआय टूल्स आपल्याविषयी काय माहिती देतात, हे जाणून घेण्याचा प्रयत्न करतात. त्यासाठी तुमच्या समाजमाध्यमांवरील माहितीचा वापर केला जातो. त्यामुळे एआयकडे संकलित होणारी तुमची माहिती तिथे कितपत सुरक्षित असेल किंवा त्याचा कुठे गैरवापर होणार नाही, याची कुणीही खात्री देऊ शकत नाही..आता मूळ मुद्द्यावर येऊया... सध्या चर्चेत असलेला नॅनो बनाना, थ्रीडी फिगरीन, बॉलीवूड- स्टाइल रेट्रो साडी ट्रेंड्नुसार फोटो एडिट करण्यासाठी तुम्ही एखाद्या एआय टूलला तुमचा फोटो देता, ते एआय टूल किती विश्वासार्ह आहे, याची खात्री करणे गरजेचे आहे. बहुतांश लोक त्यासाठी जेमिनी एआय टूलचा वापर करीत असले, तरी इंटरनेटविश्वात त्यासारखे हजारो एआय टूल्स उपलब्ध आहेत. ते सर्वच विश्वासार्ह असतीलच असे नाही. अनेक एआय टूल्स तर डेटाचोरी वा अन्य सायबर गुन्हेगारी करण्याच्या उद्देशानेच तयार केली असतात. तुमची वैयक्तिक व गोपनीय माहिती या टूल्सवर गेल्यास त्याचा गैरवापर कोणत्या कारणांसाठी करतील, याचा काही नेम नाही. त्यामुळे समाजमाध्यमांवरील ट्रेंडमध्ये राहण्यासाठी आपले वैयक्तिक फोटो वा माहिती एआयला देताना, खबरदारी घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.माहितीचा गैरवापरसध्या विविध सरकारी योजना, बँका, शाळा-महाविद्यालये, कार्यालये आदी ठिकाणी ओळख पडताळणीसाठी फेस आयडीचा वापर केला जातो. त्यामुळे या ट्रेंडसाठी तुम्ही तुमचे फोटो दिल्यास, काही एआय टूल्स गैरवापर करण्याच्या हेतूने बनावट ओळखपत्र तयार करून त्याचा वापर तुमचे बँक खाते वा विविध योजनांचा लाभ उचलण्यासाठी करू शकते किंवा अशा एआय टूल्सकडे संकलित झालेली माहिती डार्क वेबवर सायबर गुन्हेगारांकडून कोट्यवधी रुपयांना विकली जाते. हेच गुन्हेगार तुमच्या माहितीचा गैरवापर अनेक गैरकृत्यांसाठी करीत असतात. लीक झालेल्या माहितीचा वापर करून बनावट कागदपत्रे तयार केली जाऊ शकतात, त्यामुळे मनी लाँड्रिंगसारखे गंभीर गुन्हेदेखील घडू शकतात..गोपनीयता धोक्यातसुरुवातीला नमूद केल्याप्रमाणे, इंटरनेटविश्वात अनेक एआय टूल्स हे सायबर गुन्हेगारी वा गैरवापर करण्यासाठीच तयार केले जातात. या एआय टूल्सवर तुमची वैयक्तिक माहिती वा फोटो अपलोड झाल्यास, तुमची फसवणूक झालीच म्हणून समजा. काही विशिष्ट ॲप तर तुमच्या परवानगीविना तुमचे छायाचित्र नको त्या पद्धतीने एडिट करून नको त्या ठिकाणी वापरतात. डीपफेक तंत्रज्ञानाचाही त्यासाठी वापर करून ब्लॅकमेल करणे, खंडणी मागणे, धमकावणे आदी प्रकार केले जातात. त्यामुळे संबंधितांची वैयक्तिक माहिती व गोपनीयता चव्हाट्यावर तर येतेच, शिवाय या प्रकारामुळे मानसिक ताण येतो तो वेगळाच.खबरदारीचा इशाराभारताची राष्ट्रीय सायबर सुरक्षा एजन्सी ‘सर्ट-इन’ने एआय ट्रेंडबाबत नुकताच खबरदारीचा इशारा जारी केला आहे. सर्वच एआय ॲप्स हे विश्वासार्ह नसतात. सायबर गुन्हेगार लोकप्रिय एआय टूल्ससारखे हुबेहूब बनावट टूल्स तयार करून नागरिकांचा गैरफायदा घेऊ शकतात. ते नकळत लोकांनी डाऊनलोड केल्यास, त्या माध्यमातून मालवेअर मोबाईलमध्ये सोडून सायबर गुन्हे करू शकतात. त्यामुळे सावधगिरी बाळगण्याचे आवाहन ‘सर्ट-इन’ने केले आहे..दररोज सहा हजार सायबर गुन्हे!देशात अलीकडच्या काळात सायबर गुन्ह्यांच्या घटना मोठ्या प्रमाणात वाढल्या आहेत. सध्या देशात दररोज सरासरी ५,५९२ सायबर गुन्ह्यांची नोंद होत आहे. मागील पाच वर्षांत वार्षिक सायबर हल्ल्यांची संख्या वार्षिक ११.५८ लाखांवरून २०.४१ लाख झाली आहे. सरकारकडूनही सायबर गुन्हे रोखण्यासाठी विविध पातळीवर प्रयत्न केले जात असून, त्यासाठी मोठ्या प्रमाणात निधीची तरतूद करण्यात आली आहे..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

ट्रेंड्स मजेशीर, पण धोकादायकही!

Related Stories