वेग, संगीत आणि मानवी मर्यादांचा नाद

अक्षय शेलार - shelar.abs@gmail.comजोसेफ कोझिन्स्कीचा ‘एफ१’ हा सिनेमा स्पर्धा किंवा तांत्रिक कौशल्यापलीकडचा आहे. तो एका नादाचा, एका लहरीचा, एका श्वासाचा सिनेमा आहे आणि कदाचित म्हणूनच तो शेवटी रेसिंगपट कमी, तर मानवी अस्तित्वाचा ताल आणि नाद असलेला एक सिनेमा बनतो..जोसेफ कोझिन्स्कीचा ‘एफ१’ हा केवळ रेसिंगपट नाही, तर तो वेग आणि शांततेच्या दरम्यानचा, यंत्र आणि मानवी श्वासांच्या दरम्यानचा एक लयबद्ध संवाद आहे. सिनेमा सुरू होतो तोच एका ध्वनीच्या लहरीने. इंजिनच्या गर्जनेने नव्हे, तर त्या गर्जनेच्या आधीच्या शांततेने. कोझिन्स्कीला ‘वेग’ दाखवायचा नसतो, त्याला ‘वेग जाणवू द्यायचा’ असतो आणि हेच त्याच्या सिनेमा शैलीचं सर्वात मोठं वैशिष्ट्य आहे. ‘टॉप गन : मॅवरिक’मध्ये त्याने उड्डाणाचं रोमांच चपखलपणे पकडलं होतं, तर ‘एफ१’मध्ये तो जमिनीवरच्या गतीचा नाद आपल्याला ऐकवतो.चित्रपटात अनुभवी व अननुभवी चालक, मॅनेजर आणि चालक आणि इतर चमूमधील नाती आणि तणाव अशा नेहमीच्या गोष्टी जरूर आहेत. सोबतच प्रचंड उत्कट अनुभव निर्माण करण्याची ताकदही आहे. चित्रपटाचा नायक (ब्रॅड पिट) हा माजी ड्रायव्हर आहे. तो एका नव्या टीमसाठी मेंटॉर म्हणून परततो, मात्र हा परतण्याचा प्रवास केवळ ट्रॅकवरचा नाही. तो एका काळातून दुसऱ्या काळात, एका युगातून दुसऱ्या युगात जाण्याचा प्रवास आहे. जुन्या पद्धतींचा आणि नव्या तंत्रज्ञानाचा संघर्ष, परंपरेचा आणि स्पर्धेच्या नव्या अर्थाचा सामना आणि त्या दोन्हींत अडकलेला मनुष्य हे ‘एफ१’चं केंद्र आहे..संगीत या प्रवासाचा महत्त्वाचा भाग. हॅन्स झिमरचं संगीत केवळ पार्श्वभूमी नाही, तर ते स्वतःत एक पात्र आहे असं म्हटल्यास फार अतिशयोक्ती ठरणार नाही. रेस सुरू होण्यापूर्वी एक लहानसा पॉज आणि मग सर्किटवरच्या गाडीच्या रेषेशी एकरूप होणारा एक नाद. हे संगीत गतीचं नव्हे, एकाग्रतेचं प्रतीक आहे. कोझिन्स्कीच्या सिनेमात संगीत म्हणजे भावनांचा पाया. ‘ऑब्लिवियन’ आणि ‘ट्रॉन : लीगसी’मध्ये जसा इलेक्ट्रॉनिक स्कोअर कथानकाच्या गाभ्यात मिसळला होता, तसा ‘एफ१’मध्येही झिमरचा स्कोअर नाट्यनिर्मितीत महत्त्वाचा आहे.या सिनेमात अमेरिकन सिनेमा आणि युरोपियन संवेदनांचा संगम जाणवतो. रेसिंग म्हणजे केवळ स्पर्धा नाही, ती मानवी शरीर आणि मशीन यांच्यातील संवाद आहे. कोझिन्स्की त्या संवादाला सौंदर्य देतो, पण त्याच वेळी त्यातली भीतीही दाखवतो. इंजिनची प्रत्येक कंपने ही मृत्यूशी जवळीक आहे. वेग म्हणजे फक्त जिंकण्याचं साधन नाही, तर स्वतःला एरवी कुणीही अनुभवू न शकणाऱ्या एका अवस्थेत नेण्याचा एक मार्ग आहे..Crime News: नाक चाव्याची दहशत! उंदरासारख्या दातांनी अर्धा डझन लोकांची कुरतडली नाकं, जिल्हाधिकाऱ्यांकडे तक्रार.‘एफ१’ स्वतःच्या शैलीविषयीही जागरूक आहे. कोझिन्स्कीला ‘स्पोर्ट्स बायोपिक’सारख्या साच्यात अडकायचं नाही. तो ‘रश’ किंवा ‘फोर्ड व्हर्सेस फरारी’ यांसारख्या सिनेमांच्या भावनिक नाट्याला बाजूला ठेवतो आणि त्याऐवजी प्रेक्षकाला एक अनुभव देतो. असा अनुभव जिथे आपण ट्रॅकवर नसतो, पण तरीही प्रत्येक वळणावर प्रत्यक्ष उपस्थित असल्याचं आपल्याला भासतं. सिनेमातल्या चालकांमधील स्पर्धेपेक्षा महत्त्वाचं आहे त्यांचं अंतर्मन आणि कोझिन्स्कीच्या कॅमेराला त्या मनाचा ठोका ऐकू येतो.संगीत आणि ध्वनीचा उपयोग इथे केवळ दृश्यांना साथ देण्यासाठी नाही, तर पात्रांच्या भावनिक नकाशाचं दर्शन घडवण्यासाठी आहे. सूक्ष्म ध्वनिनिवडीतून कोझिन्स्की मानवी मनाच्या वेगाला दृश्य रूप देतो. दृश्य-निर्मिती करत असताना कोझिन्स्की आणि चमूकडे काही खऱ्या एफ१ रेसच्या ब्रॉडकास्टमधील हव्या त्या गोष्टी निवडण्याची मुभा होती. याशिवाय, कार्सवर पुष्कळ कॅमेरे बसवून खऱ्या रेसदरम्यानही भरपूर फुटेज चित्रित केलं होतं. अशावेळी कोझिन्स्की आणि त्याच्या संकलकांनी अक्षरशः शेकडो तासांच्या फुटेजमधून कथानकाला पूरक असलेले फुटेज निवडून त्यावर व्हीएफएक्स संस्कार करून घेऊन मग ते सिनेमात वापरलं आहे..‘एफ१’ शेवटी एका मोठ्या रूपकात बदलतो. मानवी मर्यादांवर मात करण्याचे, पण त्याच वेळी त्या मर्यादा स्वीकारण्याचेही. सिनेमा संपतो तेव्हा आपण वेगवान शॉट्स किंवा गौरवाच्या क्षणांसाठी नव्हे, तर त्या क्षणभंगुर शांततेसाठी थांबतो. जिथे गती थांबते आणि मनुष्य, मशीन आणि संगीत यांच्यात एक अदृश्य समतोल निर्माण होतो..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates, मराठी ताज्या बातम्या, मराठी ब्रेकिंग न्यूज, मराठी ताज्या घडामोडी. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

वेग, संगीत आणि मानवी मर्यादांचा नाद

Related Stories