सर्वनाशी युद्धाचा विविधांगी विचार

मधुबन पिंगळे- editor@esakal.com‘युद्ध हा राजकारणाचाच एक भाग असून, राजकीय उद्दिष्टे अन्य मार्गांनी साध्य करणे शक्य नसेल, तर युद्धाचा वापर करण्यात येतो,’ अशा आशयाचे विधान जर्मनीचा महान लष्करी सिद्धांतकार कार्ल वॉन क्लाउटविट्झ यांनी केले होते. मानवी संस्कृती विकसित होत असल्यापासून युद्ध हा इतिहासाचा अविभाज्य भाग झाला आहे..मानवाच्या विकासाबरोबरच या युद्धाची व्यापकता आणि संहारकताही अधिकाधिक वाढत गेली आहे. काही वर्षांमध्ये तंत्रज्ञानातील प्रगतीमुळे आणि शस्त्रास्त्रांच्या स्पर्धेमुळे युद्धाचा भडका संपूर्ण मानवी संस्कृतीला नष्ट करण्याची भीतीही निर्माण झाली आहे. या सर्व गोष्टींचा आंतरराष्ट्रीय मुत्सद्देगिरी, तंत्रज्ञान, तत्त्वज्ञान आणि इतिहासाच्या दृष्टीने केलेला सविस्तर विचार म्हणजे ‘युद्ध नाकारणारे जग’ हे पुस्तक होय!.या पुस्तकामध्ये दुसऱ्या महायुद्धानंतरच्या परिस्थितीवर, त्यातही २१व्या शतकामध्ये आंतरराष्ट्रीय पटलावर होत असलेल्या बदलांची निरीक्षणे नोंदविण्यात आली आहेत. दुसऱ्या महायुद्धानंतर अमेरिका आणि सोव्हियत महासंघ यांच्यातील शीतयुद्धामध्ये जग अनेक वेळा तिसऱ्या महायुद्धाच्या उंबरठ्यापर्यंत पोहोचले होते. शीतयुद्धाचा शेवट झाल्यानंतर ही शस्त्रास्त्र स्पर्धा कमी होईल असा आशावाद व्यक्त करण्यात आला होता. काही काळासाठी अशी परिस्थितीही निर्माण झाली होती. मात्र, काही वर्षांमध्ये पुन्हा तणावाची आणि शस्त्रस्पर्धेची परिस्थिती निर्माण झाली, याकडे लक्ष वेधण्यात आले आहे. पारंपरिक लष्करी आणि शस्त्रस्पर्धेला आता कृत्रिम बुद्धिमत्ता, सायबर हल्ले, ड्रोन यांसारख्या नव्या तंत्रज्ञानाची जोड मिळाली आहे. अण्वस्त्रांची संख्या, शस्त्रास्त्रांवरील खर्च यांचेही विश्लेषण या पुस्तकात वाचायला मिळते..युरोपमध्ये १६४८मध्ये वेस्टफालियाचा करार झाला आणि राष्ट्रवादाच्या आधुनिक इतिहासाची सुरुवात झाली. त्यानंतरचे संघर्ष आणि त्यातून महाकाय बदलही घडत गेले. पहिल्या महायुद्धापूर्वी ब्रिटन आणि फ्रान्स या देशांमध्ये उग्र राष्ट्रवाद होता, तर पहिल्या महायुद्धानंतर आणि दुसऱ्या महायुद्धापूर्वी ही तीव्र भावना अन्य देशांमध्ये पसरत गेली. या दोन्ही महायुद्धांमध्ये जगाने मोठा विद्ध्वंस पाहिला. त्यानंतरही शस्त्रस्पर्धा कायम आहे. एखादा संघर्ष एखाद्या भागापुरता मर्यादित असेल, तर त्याचे दुष्परिणामही त्या भागापुरतेच मर्यादित असतात. मात्र, महासंहारक शस्त्रे बाळगणारा देश त्या संघर्षात असेल, तर त्या संघर्षाचे दुष्परिणाम त्या भागापुरते मर्यादित राहणार नाहीत. या संघर्षात संपूर्ण पृथ्वी भस्मसात होऊ शकेल, अशी भीती आहे. अमेरिका, रशिया, ब्रिटन, फ्रान्स, चीन, भारत, पाकिस्तान, इस्राईल आणि उत्तर कोरिया या देशांकडे असणारी अण्वस्त्रे, रोबोरुपी शस्त्रे, स्वनातीत वेगाची क्षेपणास्त्रे, सायबर अस्त्रे यांमुळे या धोक्याची तीव्रता अधिक विध्वंसक होत जाते, याकडे या पुस्तकात लक्ष वेधण्यात आले आहे..लोकशाहीचे खंदे पुरस्कर्ते .युद्ध किंवा शांतता या निवड करण्याच्या गोष्टी आहेत. जगातील १० ते १२ महत्त्वाकांक्षी देशांकडून शस्त्रास्त्रांवर मोठा खर्च करण्यात येतो. मात्र, अन्य देश युद्ध टाळण्यासाठीच प्रयत्नशील असल्याचे दिसून येते. यातील अनेक देश केवळ संरक्षणापुरता लष्करावर खर्च करतात, तर स्वित्झर्लंडसारख्या देशांनी काही शतकांमध्ये कोणत्याही युद्धामध्ये सहभाग घेतलेला नाही. याशिवाय, शांततेसाठी जगामध्ये झालेल्या प्रयत्नांचेही विवेचन एका प्रकरणात करण्यात आले आहे. त्यामध्ये जागतिक सरकारची कल्पना, त्यासाठीचे प्रस्ताव, विविध विचारवंतांनी त्याविषयी मांडलेल्या भूमिका यांचा उल्लेख आहे. त्यातून शांततेची भूमिका घेतलेला एक वर्गही कायम असतो. सर्वनाश टाळायचा असेल, तर सर्व मानवी समाजाने एकत्र यायला पाहिजे आणि राजकीय नेत्यांना बाजूला ठेवून युद्धांना नकार दिला पाहिजे, असा निष्कर्ष या पुस्तकात काढण्यात आला आहे. डॉ. परिमल माया सुधाकर यांनी केलेला अनुवाद अत्यंत प्रवाही झाला आहे..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates, मराठी ताज्या बातम्या, मराठी ब्रेकिंग न्यूज, मराठी ताज्या घडामोडी. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

सर्वनाशी युद्धाचा विविधांगी विचार

Related Stories