सपोर्ट स्टाफची ‘फुगवलेली भरती’

शैलेश नागवेकर - shailesh.nagvekar@esakal.comन्यूझीलंडविरुद्ध व्हाइटवॉश, ऑस्ट्रेलियात मोठी हार आणि इंग्लंडविरुद्ध तीनपैकी दोन पराभव - असे मिळून भारतीय संघाने अलीकडील ११ कसोटींमध्ये आठ पराभव स्वीकारले आहेत. विजय केवळ दोनच वेळा मिळाले. जर आकडेवारीच्या आधारावर खेळाडूंच्या कामगिरीचे विश्लेषण केले जात असेल, तर तोच मापदंड सपोर्ट स्टाफसाठीही लावला पाहिजे..वास्तविक इंग्लंडविरुद्धच्या मालिकेत या क्षणी भारतीय संघ ३-० किंवा किमान २-० अशा आघाडीवर असायला हवा होता; पण प्रत्यक्ष स्थिती १-२ अशी आहे. लॉर्ड्सवर झालेल्या कसोटीत रिषभ पंतचे बेजबाबदार धावबाद होणे, अवांतर धावांची अफाट उदारता, दुसऱ्या डावात रवींद्र जडेजा, जसप्रीत बुमरा आणि मोहम्मद सिराज यांनी दाखवलेली जिद्द प्रमुख फलंदाजांकडून न दिसणे, ही काही कारणे पराभवास कारणीभूत ठरली, असे सर्वच जण म्हणत आहेत. ते खरेही आहे.या सामन्यात भारताकडून तब्बल ६३ अवांतर धावा देण्यात आल्या. त्यातील २५ बाईज होत्या आणि पराभव झाला तो केवळ २२ धावांनी. रिषभ पंतच्या यष्टीरक्षणादरम्यान चेंडू त्याच्या बोटाला लागल्यानंतर त्याच्याऐवजी यष्टीरक्षण करणारा ध्रुव जुरेल, मुंबई क्रिकेटच्या भाषेत सांगायचे तर, कोंबडी पकडत होता. (अर्थ चेंडू अचूक पकडण्यात अपयशी ठरणे.).के. एल. राहुल आणि पंत यांनी एका संपूर्ण सत्रात फलंदाजी करत इंग्लंडची गोलंदाजी निष्प्रभ करून टाकली होती. इंग्लंड हतबल झाला होता आणि अशाच वेळी, गरज नसतानाही पंत धावबाद झाला. त्याच क्षणापासून इंग्लंडसाठी सामन्यात पुनरागमनाची दारे उघडली गेली.हे लक्षात घेऊया : जर भारताला पहिल्या डावात केवळ २५-३० धावांची आघाडी मिळाली असती, तरीही हा सामना भारताने सहज जिंकला असता.सध्या प्रत्येकजण हेच विश्लेषण करत आहे; पण मैदानावर असलेल्या खेळाडूंची मानसिक अवस्था सतत बदलत असते. कधी समोरच्या संघाकडून होणाऱ्या शेरेबाजीमुळे संयम ढळतो आणि विनाकारण विकेट गमावली जाते. कधी दोन-चार मिनिटांच्या ब्रेकमुळे लय तुटते आणि सामन्याचे पारडे बदलते. लक्ष विचलित झाल्याने सोपा झेल सुटतो. बुमरासारखा निष्णात गोलंदाज विकेट मिळवतो; पण तो चेंडू नो बॉल ठरतो आणि शून्यावर जीवदान मिळालेला हॅरी ब्रुकनंतर ९९ धावांची खेळी करतो. या धावांमुळे भारताला पहिल्या कसोटीत मिळू शकलेली मोठी आघाडी मर्यादित होते आणि सामना हातातून निसटतो. हे सर्व खेळाच्या ओघात घडणारे असले, तरी त्यासाठी खेळाडूच पूर्णतः जबाबदार असतो का?.सध्याची संघरचना पाहता, १५ खेळाडूंच्या तुलनेत आठ सपोर्ट स्टाफ सदस्यांचा समावेश असतो. एक मुख्य प्रशिक्षक आणि त्याचे विविध सहाय्यक. पूर्वीच्या काळात व्यवस्थापक हीच एक व्यक्ती संघासोबत असायची. अजित वाडेकर, संदीप पाटील यांसारख्या दिग्गजांनी ती जबाबदारी पार पाडलेली आहे. पुढे प्रशिक्षक ही संकल्पना आली आणि ती काळानुसार स्वीकारली गेली.सध्या संघात गौतम गंभीर हे मुख्य प्रशिक्षक आहेत आणि त्यांचा सहाय्यक म्हणून रायन टेन डेस्काटे कार्यरत आहेत. सुदैवाने त्यांच्यासाठी अजून एकाची सहाय्यक म्हणून अजून कोणाची नियुक्ती नाही. गोलंदाजी, फलंदाजी आणि क्षेत्ररक्षण प्रशिक्षक ही काळाची गरज असली तरी त्यांच्या उपस्थितीचा परिणाम दिसतो का?उदाहरणार्थ, पहिल्या कसोटीत प्रसिद्ध कृष्णाने दोन्ही डावांत सहापेक्षा अधिक धावांच्या सरासरीने धावा दिल्या. भारताने पाच शतके ठोकली, तरी पराभव पत्करावा लागला. हा स्वैर मारा प्रसिद्ध कृष्णाचा असला तरी, गोलंदाजी प्रशिक्षक मॉर्ने मॉर्कल काय करत होते, हा प्रश्नही तेवढाच महत्त्वाचा आहे. कसोटी सामन्यात प्रत्येक सत्रानंतर लंच किंवा टी ब्रेक असतो. एखाद्या सत्रात चुकीच्या टप्प्यावर गोलंदाजी झाली तर या ब्रेकदरम्यान सुधारणा सुचवणे ही प्रशिक्षकांची जबाबदारी असते. आपण गृहीत धरूया की योग्य सल्ला दिला गेला असेल, तरीही गोलंदाजीत सुधारणा का झाली नाही? दोष नक्की कोणाचा?.प्रसिद्ध कृष्णाचे उदाहरण केवळ एकच. त्या कसोटीत किमान सहा झेल सुटले. टी. दिलीप हे राहुल द्रविड यांच्या सपोर्ट स्टाफमधील क्षेत्ररक्षण प्रशिक्षक होते. त्यांच्यासह अभिषेक नायर यांनाही बाजूला केले गेले होते; मात्र इंग्लंड दौऱ्यासाठी योग्य उमेदवार न मिळाल्यामुळे टी. दिलीप यांची पुन्हा नियुक्ती झाली, तरीही एवढे झेल सुटले.रिषभ पंत हा प्रमुख खेळाडू असल्यामुळे अंतिम संघात त्याचाच समावेश होणार होता, त्यामुळे ध्रुव जुरेल राखीव यष्टीरक्षक असणार हे स्पष्ट होते. तरीही त्याने यष्टीरक्षणाचा पुरेसा सराव केला होता का? त्याकडून तो सराव करून घेण्याची जबाबदारी कोणाची? जर सराव केला नसेल तर त्याने दुर्लक्ष केलं का? पहिल्या डावात त्याच्याकडून अनेक बाईज देण्यात आल्या. दुसऱ्या डावात तर त्याने एकट्याने २५ बाईज दिल्या आणि सामना २२ धावांनी हरला. येथे प्रश्न उभा राहतो, या अपयशाची जबाबदारी कोण घेणार?फलंदाजी, गोलंदाजी, क्षेत्ररक्षण यांसह आता यष्टीरक्षण प्रशिक्षकही असावा का? सहाय्यक प्रशिक्षक असलेले रायन टेन डेस्काटे हे नेमके काय करत आहेत, हा प्रश्न आहे. त्यांचा जन्म दक्षिण आफ्रिकेत झाला असला, तरी ते नेदरलँड्सचे खेळाडू आहेत. ते आयपीएलमध्ये कोलकाता नाइट रायडर्ससाठी खेळले आहे आणि नंतर गौतम गंभीर यांच्यासमवेत कोलकाता संघात प्रशिक्षकही होते.या कोलकाता कनेक्शनच्या आधारावर ते भारतीय संघाच्या सपोर्ट स्टाफमध्ये आले. याआधी रवी शास्त्री व नंतर राहुल द्रविड यांच्या कार्यकाळात सपोर्ट स्टाफमधील प्रशिक्षक पूर्णपणे भारतीय होते. गंभीर यांच्या कार्यकाळात सहाय्यक प्रशिक्षक, फलंदाजी प्रशिक्षक आणि गोलंदाजी प्रशिक्षक हे तिघेही परदेशी आहेत आणि त्यांनी काही विशेष कामगिरी केली आहे, असे दिसून येत नाही. मॉर्ने मॉर्कल तर यापूर्वी पाकिस्तान संघाचे गोलंदाजी प्रशिक्षक होते..सहाय्यकांची निवड करण्याचा अधिकार मुख्य प्रशिक्षकाचा असतो; पण देशात न्यूझीलंडविरुद्ध व्हाइटवॉश, ऑस्ट्रेलियात मोठी हार आणि इंग्लंडविरुद्ध तीनपैकी दोन पराभव - असे मिळून भारतीय संघाने अलीकडील ११ कसोटींमध्ये आठ पराभव स्वीकारले आहेत. विजय केवळ दोनच वेळा मिळाले. जर आकडेवारीच्या आधारावर खेळाडूंच्या कामगिरीचे विश्लेषण केले जात असेल, तर तोच मापदंड सपोर्ट स्टाफसाठीही लावला पाहिजे. प्रश्न ते काय करतात यापेक्षा, ते खेळाडूंमधून चुका सुधारून घेतात का, हा अधिक महत्त्वाचा आहे. जर त्यांनी सुधारणा सुचवली असेल, तर तिचे परिणाम कामगिरीत का दिसत नाहीत?.सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

सपोर्ट स्टाफची ‘फुगवलेली भरती’

Related Stories