त्या फुलांच्या गंधकोषी

ऋचा थत्ते - rucha19feb@gmail.comफुलांचे रंग आणि गंध यांचा नेहमीच विचार होतो. फुलांच्या पायघड्या म्हणताच तो मखमली स्पर्शही जाणवतो. गुलकंदाच्या रूपात रसास्वादही घेता येतो. येत नाही तो फक्त फुलाचा आवाज... .शाळेत असताना सकाळी लवकर उठून पूजेसाठी प्राजक्ताची फुलं वेचून माझा दिवस सुरू व्हायचा. आमच्या सोसायटीच्या आवारात एक झाडच होतं. त्याचबरोबर घरासमोर कर्दळ, गोकर्ण, तगर, जास्वंद, गुलबक्षी ही फुलझाडंही होती. फुलांचा राजा गुलाब असला, तरी कौरव-पांडवांचं दर्शन घडवणारं ‘कृष्णकमळ’ माझ्या खास आवडीचं. किती सुंदर रंग आणि रचना! माझी छोटीशी परडी या विविधरंगी फुलांनी भरून जायची आणि तरीही झाडांवर कितीतरी फुलं असायची. उन्हाळ्याच्या सुटीत दुपारी गजरा करणं हा तर फारच आवडीचा उद्योग होता. कधी दोन, तर कधी चार दिशांना मोगऱ्याची फुलं ओवताना मन रमून जायचं. फुलं वेचणं, फुलं ओवणं, फुलं वहाणं आणि फुलं पहाणं.. सगळंच किती आनंददायी.आधी एक लहानशी कळी येते, मग तिचं फूल होतं आणि ते सुकूनही जातं; पण उद्या सुकायचंय या कल्पनेनं फूल फुलायचं थांबत नाही. म्हणूनच कदाचित आनंदसोहळ्यात, समारंभात नेहमी फुलं दिली जातात..अशाच एका कार्यक्रमात पाहुण्यांना बऱ्यापैकी मोठा पुष्पगुच्छ दिला होता. कार्यक्रम झाल्यावर त्या पाहुण्या अगदी विनयाने म्हणाल्या, ‘‘खूपच सुंदर गुच्छ आहे; पण इथून पुढे मला बरीच कामं आहेत. तर तुमच्याच टेबलवर राहू द्यात आणि सत्काराला उपचार म्हणून एखादं फूलही चाललं असतं खरंतर.’’ त्यावर एक लहान मुलगा मोठ्याने बोलून गेला, ‘‘फोटोत छान दिसतो ना, म्हणून मोठा बुके आणलाय.’’ आणि मग काय एकच हशा पिकला.कधीकधी फुलझाडांच्या कुंड्या दिल्या जातात. त्या कार्यक्रमाची छानशी आठवण मग तुमच्या गॅलरीत दरवळत राहते. कित्येक घरांचं आवारही विविधरंगी फुलांनी बहरलेलं दिसतं. तिथे चक्कर मारली, की तो गंध नंतरही मनात दरवळत राहतो आणि त्यात फुलपाखरं बागडताना दिसली, तर डोळ्यांचं पारणंच फिटतं. कायम एका जागी असणारं फूल आणि स्वच्छंदपणे विहरणारं फुलपाखरू यांचं मैत्र मला नेहमीच विलक्षण वाटतं. फूल फुलत राहतं, दरवळत राहतं आणि त्याचा शोध घेत आपोआप फुलपाखरू येतं. फुलपाखरू, भुंगे हे खरे रसिक आणि आस्वादक! याउलट डास आणि माशा.. त्यांना कुठला कळायचा फुलातला रस आणि गंध! हीच गोष्ट आपल्यालाही लागू होते का? आपण कला, साहित्य आणि उत्तमोत्तम गोष्टीत रमत गेलो आणि त्या आनंदाने फुलत राहिलो, तर तसेच रसिकजन तुमच्या सान्निध्यात येतात. याउलट द्वेष, मत्सररूपी चिखल मनात असेल, तर गाॅसिप करणारे आणि तो संसर्ग वाढवणारे जीव होतातच हजर! काय करायचं ते आपणच ठरवायचं..ही फुलं फुलपाखरांनाच नाही, तर कवी-गीतकारांनाही नेहमीच आकर्षित करतात. इतकंच काय, पण कवयित्री इंदिराबाई संत यांनी ‘मालनगाथा’ या नावाने जो जात्यावरील ओव्यांचा दोन खंडांचा जो प्रकल्प साकारला, ती ओवीची खरी गोडी त्यांना लागली, ती एका फुलाच्या ओवीच्या निमित्तानेच. ती ओवी अशी होतीचांदीच्या ताटामंदी फूल दाशाळाचं लालत्याच रंगाची चोळी धाड बंधूरायामॅट्रिकच्या परीक्षेच्या सुट्टीत आपल्या तवंदी या गावी झोपाळ्यावर एका मैत्रिणीने ही ओवी ऐकवली; मात्र ते शब्दचित्र प्रत्यक्ष अनुभवण्याची इच्छा इंदिराबाईंना झाली. आणि मग काय.. बागेतलं दाशाळाचं म्हणजे लाल जास्वंदीचं फूल खुडून त्यांनी देवघरातील चांदीच्या तबकात ठेवून पाहिलं आणि मग लक्षात आलं ‘त्याच रंगाची’ म्हणजे नेमकी तीच छटा हवी. आणि चांदीचंच ताट का बरं? कारण ती लाल रंगाची चोळी आणि तिची लख्ख कांती यांची नेमकी रंगसंगती लक्षात येण्यासाठी! या दोन ओळींचा इतका बारकाईनं विचार इंदिराबाईंनी इतक्या लहान वयात केला. कविमनच ते! बहिणाबाईही किती वेगळा विचार मांडतात पाहा-फुलामधी समावलाधरत्रीचा परमयमाझ्या नाकाले इचारानथनीले त्याचं काय?नथ नाही म्हणून रडताय? अहो, फूल फुलतंय, त्याचा गंध नाकामुळे घेता येतोय, ही गोष्ट किती अनमोल आहे! काय नाही, त्यापेक्षा काय आहे ते पाहा!.फुलांचे रंग आणि गंध यांचा नेहमीच विचार होतो. फुलांच्या पायघड्या म्हणताच तो मखमली स्पर्शही जाणवतो. गुलकंदाच्या रूपात रसास्वादही घेता येतो. येत नाही तो फक्त फुलाचा आवाज... पण याचाही उल्लेख चंद्रशेखर गोखले एका चारोळीत करतात,झाडावरून प्राजक्त ओघळतोत्याचा आवाज होत नाहीयाचा अर्थ असा नाही, कीत्याला इजा होत नाही...खरंच किती हळवा आहे हा भाव!अशा या फुलांनी सुभाषितकारांनाही उद्युक्त केलं नसतं तरच नवल -गुणवज्जनसंसर्गात् याति सर्वोऽपि गौरवम्।पुष्पमालाप्रसड़गेन सूत्रं शिरसि धार्यते॥गुणी लोकांच्या संगतीने सर्वांचाच गौरव होत असतो, जसं गजऱ्याच्या निमित्ताने दोरादेखील मस्तकावर धारण केला जातो. खरंच आहे, फुलं ओवली गेल्यावरच दोऱ्याला गजऱ्याचा किंवा हाराचा भाग होता येतं. आणि मग गजरा काय किंवा मूर्तीला वा प्रतिमेला घातलेला हार काय त्याला उच्च स्थानच प्राप्त होतं.फुलाचा समानार्थी शब्द म्हणजे सुमन. आता या शब्दाची काय गंमत साधली आहे पाहा.अञ्जलिस्थानि पुष्पाणि वासयन्ति करद्वयम्।अहो सुमनसां प्रीति: वामदक्षिणयो: समा॥.तुम्ही ओंजळीत फुलं घेतलीत, की ती डाव्या व उजव्या अशा दोन्ही हातांना सुगंधित करतात. सुमनं ही सर्वांवर सारखंच प्रेम करतात. आता इथे सु-मनं म्हणजे चांगली मनं असाही अर्थ घेतला, की किती छान बोध होतो हे वेगळं सांगायलाच नको.आणि खरोखर आपण या सुमनांच्या सहवासात राहिलो, तर आपल्याही मनाची कळी नक्कीच खुलते. दारावरचं तोरण असो, माळलेला गजरा असो किंवा भल्या पहाटे अंगणात पडलेला प्राजक्ताचा शुभ्र-केशरी सडा असो... फुलांचं दर्शन होताच मन टवटवीत होतंच. तर आजची ही शब्दफुलांची ओंजळ आपल्या मनात कायम दरवळत राहो. फुलत राहा आणि बहरत राहा. आपण भेटत राहूच.(लेखिका निवेदिका-व्याख्यात्या आहेत.).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

त्या फुलांच्या गंधकोषी

Related Stories