नात्यांच्या भीतीचं रूपक

अक्षय शेलार - shelar.abs@gmail.com‘टुगेदर’ आपल्या रूपकाला फक्त कथानकाच्या पातळीवरच नाही, तर दृश्यशैली आणि रचनेच्या सूक्ष्म साधनांतूनही जिवंत करतो. प्रेक्षकाला तो अनुभव सतत जाणवतो. एकीकडे आकर्षण आणि जवळीक तर दुसरीकडे घुसमट आणि तुटकपणा. हाच विरोधाभास चित्रपटाच्या सौंदर्याचं आणि विचारमूल्याचं केंद्र आहे. .‘टुगेदर’ हा चित्रपट थेट प्रेमकथेबद्दल बोलत नाही, पण त्याची सगळी रचना नात्यांच्या गोंधळावर आधारलेली आहे. हा एक भयपट असला तरी तो एक रूपकात्मक प्रवास आहे, ज्यात प्रत्येक प्रसंग हा मानवी भीतीचं प्रतिनिधित्व करतो. विशेषतः कमिटमेंटची भीती आणि परस्परावलंबनाचा धोका यांच्यातलं द्वंद्व हा चित्रपटाचा खरा गाभा आहे.दोन व्यक्ती एकमेकांकडे आकर्षित होतात, पण त्या आकर्षणामध्येच अस्वस्थता दडलेली आहे. एकीकडे कायमचं नातं जोडण्याची, त्यासोबत येणाऱ्या जबाबदारीची भीती आहे. कारण त्यात स्वतःचं स्वातंत्र्य गमावण्याची शक्यता आहे. दुसरीकडे एकत्र राहण्याची, सततच्या जवळिकीची इच्छा आहे, जी कधी कधी इतकी तीव्र होते की ती एखाद्याचं अस्तित्व नष्ट करून टाकते. हा द्वंद्वात्मक ताण चित्रपट सतत टिकवून ठेवतो..टिम (डेव्ह फ्रँको) या पुरुष पात्राचं रेखाटन हे अस्थिरतेवर आधारलेलं आहे. त्याच्या नजरेत, वागण्यात सतत कमिटमेंटची भीती जाणवते. स्थैर्य मिळवण्याची इच्छा असूनही त्याला स्वतःचं स्वातंत्र्य गमावण्याची भीती भेडसावते. त्यामुळे तो नात्यात असतानाही कायमच एक पाऊल मागे घेतो. ही दुटप्पी मानसिकता त्याला अस्वस्थ करते आणि कथेला व त्यांच्या नात्याला सतत ताणून ठेवते. मिली (ॲलिसन ब्रि) हे स्त्री पात्र मात्र वेगळ्या टोकावर आहे. तिची भीती कमिटमेंटची नसून एकाकीपणाची आहे. तिच्या प्रत्येक कृतीत जवळिकीची गरज, आपल्याला कुणीतरी हवं आहे ही तगमग दिसते. पण मग हीच तगमग अनेकदा सहअवलंबित्वाच्या दाट सावलीत नेते, जिथे स्वतःचं अस्तित्व दुसऱ्याच्या उपस्थितीत विरघळून जातं. म्हणजे सोबत राहणं तर हवंय, पण हे असं एकमेकांत विरघळून जाणं मात्र नकोय, अशी ही विचित्र अवस्था!मायकल शॅन्क्सची पहिलीच प्रदीर्घ दिग्दर्शकीय कामगिरी असलेल्या ‘टुगेदर’मध्ये या दोन भिन्न प्रवृत्ती असलेल्या व्यक्तिरेखा एकमेकांसमोर उभ्या राहतात. एकीकडे स्वातंत्र्याची भीती तर दुसरीकडे एकाकीपणाची आणि त्यातून ‘टुगेदर’मधली रूपकात्मकता अधिक गडद होते. नात्याचं प्रतिनिधित्व करणारी प्रत्येक प्रतिमा, प्रत्येक दृश्य हे एकाच वेळी आकर्षक आणि भेसूर भासते. नात्यातली ओढ ही जशी सुरक्षिततेचा आधार असतो तशीच ती कधी कधी गुदमरवणारा पिंजरा ठरते. हाच पिंजऱ्याचा आणि मोकळेपणाच्या आभासाचा खेळ चित्रपटाला गडद विनोद आणि अंतर्मुखता यांच्या छटा देतो..या बायकांचे करायचे काय?.हे सारे करीत असताना ‘टुगेदर’ बॉडी हॉररचा मार्ग वापरतो. गेल्या काही वर्षांत बरेचसे चित्रपट वेगवेगळ्या संकल्पना सादर करण्यासाठी हा भयप्रकार अवलंबतात, जसे की ज्युलिया डूकार्नोच्या ‘रॉ’मध्ये (२०१६) कुमारावस्थेत मुलींच्या शरीरात घडणारे बदल बॉडी हॉररमधून दिसतात, तर तिच्याच ‘टायटेन’मध्ये (२०२१) प्रौढ जीवनातील भयकारक घटना आणि वडिलांसोबतचे तरल नाते बॉडी हॉररच्या माध्यमातून उलगडते. ‘द सबस्टन्स’मध्ये (२०२४) स्त्रियांचे वस्तूकरण आणि मेल गेझचे विडंबन सादर करताना बॉडी हॉरर कामी येते. ‘टुगेदर’मध्ये हीच बाब रोमँटिक नात्यामध्ये एकरूप होण्याच्या अनुषंगाने वापरली जाते. प्रेम, सहअस्तित्व आणि व्यक्तीची स्वतंत्र ओळख या बाबी एकमेकांत रूपकात्मक व सोबत प्रत्यक्षातही मिसळल्या जाऊ लागतात.हा चित्रपट आपल्याला नात्यांच्या द्वैताकडे बघायला भाग पाडतो. प्रेम ही केवळ रोमँटिक अनुभूती नसून ती सतत चालणारी प्रक्रिया आहे. आपण किती जवळ येऊ, किती दूर जाऊ आणि त्यादरम्यान स्वतःला किती जपू याविषयी सातत्याने वाटाघाटी कराव्या लागतात. या ताणातच माणसाची खरी असुरक्षितता उलगडते आणि चित्रपट त्या असुरक्षिततेलाच आपलं रूपक बनवतो..चित्रपटामधली दृश्यभाषादेखील हे द्वैत सतत अधोरेखित करते. कॅमेरा अनेकदा पात्रांना एकत्र दाखवतो, पण त्याच फ्रेममध्ये त्यांच्यामध्ये जाणवणारे अंतर, जागा ठळकपणे दाखवतो. कधी दारांच्या चौकटी, खिडक्यांची काच किंवा एखादा हलणारा पडदा या गोष्टी दोघांना वेगळं ठेवताना, विभाजित करताना दिसतात. या प्रतिमा कमिटमेंटपासून दूर पळण्याची, स्वतःच्या जागेचं रक्षण करण्याची मानसिकता दर्शवते. याच्या उलट बाब म्हणजे काही दृश्यांत पात्रं इतकी जवळ येतात, की फ्रेममध्ये श्वास घेण्याइतकंही अंतर शिल्लक राहत नाही. कॅमेऱ्याची ही क्लॉस्ट्रोफोबिक रचना सहअवलंबित्वाच्या धोक्याकडे बोट दाखवते. प्रेक्षकालाही सतत वाटतं, की त्या जवळिकीच्या अतिताणामुळे काहीतरी कोलमडणार आहे.नॅरेटिव्ह डिव्हाइसेसमध्ये पुनरावृत्तीला मोठं महत्त्व आहे. साधेच संवाद, ताणलेली शांतता किंवा एकच कृती परत परत घडताना दिसते, जणू ते नातं एका चक्रव्यूहात अडकलेलं आहे. ना पूर्ण स्वातंत्र्य, ना पूर्ण जवळीक. हा पुनरावृत्तीचा खेळ कमिटमेंट आणि सहअवलंबित्व या दोन टोकांमधली झुलती अवस्था ठसवतो. अशा रीतीने ‘टुगेदर’ आपल्या रूपकाला फक्त कथानकाच्या पातळीवरच नाही, तर दृश्यशैली आणि रचनेच्या सूक्ष्म साधनांतूनही जिवंत करतो. प्रेक्षकाला तो अनुभव सतत जाणवतो. एकीकडे आकर्षण आणि जवळीक, तर दुसरीकडे घुसमट आणि तुटकपणा. हाच विरोधाभास चित्रपटाच्या सौंदर्याचं आणि विचारमूल्याचं केंद्र आहे. शेवटी तुम्ही ‘कनेक्टेड’ राहण्यासाठी कुठल्या पातळीवर जाऊ इच्छिता, हाच खरा प्रश्न नव्हे का?.सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

नात्यांच्या भीतीचं रूपक

Related Stories