संदीप साळवे, जव्हार
नवी दिल्लीत होणाऱ्या जी-२० शिखर परिषदेत जागतिक नेत्यांच्या संगीतमय स्वागतासाठी काही वादकांचा समूह सज्ज झाला आहे. त्यात जव्हार तालुक्यातील साकुरपैकी कडाची मेट येथील सोनू म्हसे या घांगळी वादकांनाही सहभागी होण्याचा मान मिळाला आहे. त्यांच्या अंगी असलेल्या पारंपरिक घांगळी वादनाच्या कलेमुळे त्यांना मान मिळाला आहे.

जी-२० परिषदेत होणाऱ्या समारंभात देशभरातील वादक सहभागी झाले आहेत. ३४ हिंदुस्थानी वाद्य, १८ कर्नाटकी वाद्य आणि २६ लोकवाद्य यांचा समावेश आहे. ७८ कलाकारांमध्ये ११ मुले, १३ महिला, सहा दिव्यांग कलाकार, २६ तरुण पुरुष आणि २२ व्यावसायिकांचा समावेश असल्याची माहिती म्हसे यांच्या कुटुंबीयांनी दिली.

आदिवासींच्या रूढी-परंपरा, संस्कृती व चालीरीती जोपासण्यासाठी घांगळी वाद्य वाजवण्याची व त्यावर कणसरीची कथा गायन करण्याची कला विद्या सोनू यांना लहानपणीच आजोबांकडून प्राप्त झाली. वयाच्या १६ व्या वर्षापासून घांगळी वादन आदिवासी कला अवगत करून त्याची जोपासना त्यांनी केली. शिवाय या कलेच्या माध्यमातून आदिवासींची संस्कृती आणि निसर्गाची जोपासना करून ही अस्मिता कायम टिकून राहावी, असा त्यांचा प्रयत्न आहे.

घांगळी हे वारली समाजाचे पारंपरिक वाद्य आहे. हे वाद्य काहीसे ‘वीणा’सारखे दिसते. वारली समाजात दिवाळी, शिमगा यांसारखे सण, लग्नसमारंभ, तसेच प्रार्थना करताना हे वाद्य वापरले जाते. त्यावेळी हे घांगळी वाद्य प्रामुख्याने वाजविले जाते. हे वाद्य वाजविणाऱ्यांना घांगळी भगत असे म्हटले जाते. हे वाद्य भू-मातेने दिले आहे, अशी वारली लोकांची श्रद्धा आहे. घांगळी वाद्य बनविण्यासाठी दोन सुकलेल्या भोपळ्यांचा वापर केला जातो. दोन्ही भोपळ्यांना जोडण्यासाठी उत्तम प्रतीच्या बांबूचा उपयोग करतात. मेणाने ते जोडले जाते. त्यातून नाद निर्माण करण्यासाठी या बांबूवर तारा बसवलेल्या असतात. हे वाद्य वाजविण्यासाठी मोरपीस, काचेच्या रंगीत बांगड्या, आरसा किंवा बोटांचा वापर केला जातो. हा तंतुवाद्याचा आद्य प्रकार आहे.